Adil ücret kavramı yüzyıllar boyunca tartışılmış, tanımı da bu yüzden değişiklik göstermiştir. Bu kavramın ortaya çıktığı ilk dönemlerden biri olan Ortaçağ’da adil ücret, ‘düzenli ve dengeli bir toplumda sağlıklı, tutumlu ve çalışkan her insanın, emeğinin karşılığı olan ve ailesinin geçimini sağlamasına imkan verecek bir düzeyde bir gelire eşit olan ücret düzeyi’[1] olarak ele alınmaktaydı (Bkz. […]
Adil ÜcretAile dostu düzenleme evde çalışma (telecommuting), esnek çalışma, sıkıştırılmış çalışma günü, iş paylaşımı gibi yöntemlere ek olarak iş yerlerinde kreş, emzirme odası vb. çocuk bakımına destek olacak sistemlerin geliştirilmesi yoluyla ebeveynlerin işlerinin bakım işlerine uygun hale getirilmesidir.[1] [1] Nihara Choudhri, t.y., Work and Family :Creating Family-Friendly Work Arrangement, http://www.nolo.com/legal-encyclopedia/family-friendly-work-arrangements-30083.html
Aile Dostu DüzenlemeAile içi şiddet (Domestic violence): Hane içerisinde, çoğunlukla erkeklerin, ailenin diğer bireylerine uyguladığı şiddet biçimidir.
Aile İçi ŞiddetAile izin politikaları (Family leave policies[1]): Yaşlı aile fertlerinin, hastaların, çocukların, bağımlı yetişkin bireylerin de bakımını kapsayan, en geniş kapsamlı izin politikasıdır.[2] Aile izin politikaları, çalışan bireyin ailede bakımla ilişkili sorumluluklarını yerine getirmek için iş yerinden uzaklaşmasına farklı sürelerde izin vermeyi kapsayan politikalardır.[3] [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming Economies, […]
Aile İzin PolitikalarıAile ücreti (Family wage): yüzyılın sonunda düşük kadın ücretinin bir rekabet unsuru haline gelmesinin sonucunda, erkeklerin ailelerine tek başlarına bakmalarına yetecek düzeyde talep ettikleri ücret “aile ücreti” olarak adlandırıldı. [1] Bu ücretin yalnızca erkekler için talep edilmesi ekmeği kazanan erkek yanlılığına işaret etmektedir ve yalnızca 19. yüzyılın sonunda gerçekleşen bu talepte değil, birçok farklı alanda […]
Aile ÜcretiAilevi ideoloji (Familial ideology): Kadın için uygun olan yerin ev olması, kocası çalışırken, kadının hane içerisinde, bakıma muhtaç olan çocuklara, yaşlılara ya da hastalara bakıp ev işleri ile ilgilenmesini teşvik eden ideolojidir.[1] [1] Yıldız Ecevit, 2005, Shop Floor Control: The Ideological Construction of Turkish Women Factory Workers, Working Women: International Perspectives on Labour and Gender […]
Ailevi İdeolojiAktif dinleme çatışmanın tarafı olan insanlar, genelde dikkatle dinlemekten çok tartışmayı kazanmakla ilgili oluyorlar. Aktif dinleme, karşılıklı anlayışı geliştirmek ve problem çözmeyi kolaylaştırmak için dikkatini yalnızca konuşmacıya odaklayan, yapılandırılmış bir iletişim şeklini ifade ediyor.
Aktif dinlemeAktif dinleme çatışmanın tarafı olan insanlar, genelde dikkatle dinlemekten çok tartışmayı kazanmakla ilgili oluyorlar. Aktif dinleme, karşılıklı anlayışı geliştirmek ve problem çözmeyi kolaylaştırmak için dikkatini yalnızca konuşmacıya odaklayan, yapılandırılmış bir iletişim şeklini ifade ediyor. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Aktif Dinleme (Active listening)Aktif konuşma, bir konuşmacının diğer bireyin doğrudan kendisine hitap ettiği ve saygınlık, dürüstlük ve şefkatin belirgin olarak hissedildiği bir iletişim süreci. Aktif konuşma, genellikle konuşmacının korkularını ve kaygılarını bir nebze aşmasını gerektiren cesur, yaratıcı bir eylem olarak ifade ediliyor.
Aktif konuşmaAktif konuşma, bir konuşmacının diğer bireyin doğrudan kendisine hitap ettiği ve saygınlık, dürüstlük ve şefkatin belirgin olarak hissedildiği bir iletişim süreci. Aktif konuşma, genellikle konuşmacının korkularını ve kaygılarını bir nebze aşmasını gerektiren cesur, yaratıcı bir eylem olarak ifade ediliyor. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Aktif Konuşma (Active speaking)Ana akım, heterodoks ve feminist ticaret politikaları (Mainstream, heterodox and feminist trade policies)[1]: Ana akım makroekonomik politikalar temelde devletin etkisini azaltmayı ve bu şekilde pazarların rolünü artırmayı hedefler ve aynı zamanda pazarların kontrolüne paralel olarak ulusların kendi uzmanlaştığı/iyi olduğu üretimlere odaklandığı bir modeli önerir. Bu şekilde kaynakların dünya üzerinde adil bir şekilde dağılacağı iddia edilir. […]
Ana Akım, Heterodoks ve Feminist Ticaret PolitikalarıAnayasa, toplumun farklılıklarıyla bir arada yaşayabilmesinin yolunu anlatan sosyal sözleşme, siyasal iktidar ve devlet kurumlarının yetkilerini hukukla sınırlayan en temel kanun, birey hak ve özgürlüklerinin garanti altına alındığı güvence metni. Güçlü denge denetleme, en önce anayasada kurulur. Gücünü denge denetleme’den alan anayasada, egemenlik vatandaşlara aittir, hukuk her şeyden önce gelir ve kuvvetler ayrılığı esastır. Denge […]
AnayasaAnne istihdam oranı (Maternal employment rate[1]): İstihdam edilmiş anne sayısının nüfusa oranıdır. Bu oranda, kadının çocuğunun yaş aralığı da önem kazanmaktadır. Çocuğunun yaşı küçük olan annelerin istihdam oranı (early maternal employment) diğer annelere nazaran daha azdır[2]. [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming Economies [2] KSGM, 2014, Türkiye’de Kadın İşgücü Profili […]
Anne İstihdam OranıArabuluculuk çatışmalı tarafları diyalog yoluyla dengeli bir çözüme ulaşmaları konusunda destekleyen nötr bir üçüncü tarafı ifade ediyor.
ArabuluculukArabuluculuk çatışmalı tarafları diyalog yoluyla dengeli bir çözüme ulaşmaları konusunda destekleyen nötr bir üçüncü tarafı ifade ediyor. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
ArabuluculukArazi kullanım hakkı güvenliği (Land tenure security[1]): Kişilerin ve toplulukların zor kullanılarak yerlerinden tahliye edilmeleri durumunda devletin bu kişi ve toplulukların haklarını koruyarak mağduriyetlerini engelleyebilmesine arazi kullanım hakkı güvenliği adı verilmektedir.[2] Toprakta çalışanların çoğunluğunu kadınların oluşturmasına rağmen, kadınların toprak üzerindeki bu hakları sınırlıdır. Bu durum kadınların üretkenliğinin, dolayısıyla eve sağlayacakları gelirin düşük olmasına neden olmaktadır.[3] […]
Arazi Kullanım Hakkı GüvenliğiAtaerkil/ Erkek egemen sistem/ toplum/ yapı (Patriarchal/ Male-dominant system/ society/ structure): Ataerkil sistem, toplum içinde gelişen sosyal ilişkilerde erkeğe üstünlük tanıyan ve daha güçlü kılan, hem ev içinde hem de ücretli işlerde erkeğin kadının üretkenliğini denetlemesini sağlayan sisteme verilen isimdir.[1] [1] Elif Özlem Özçatal, 2011, Ataerkillik, Toplumsal Cinsiyet ve Kadının Çalışma Yaşamına Katılımı, Çankırı Karatekin […]
Ataerkil SistemAtipik istihdam tanımı (Atypical employment): İş akdinin belirli süreli olduğu, çalışmanın tam zamanlı olmadığı, çalışanın tek işverene karşı sorumlu olmadığı, iş akdinin haksız bir şekilde feshedilmesi ya da işten çıkarmaya dair çalışanın güvence altında olmadığı durumlarından birini ya da hepsini bulunduran istihdam biçimlerine atipik istihdam adı verilmektedir. Bu çalışma biçiminin kapsamı oldukça genişleyebilmekle birlikte en […]
Atipik İstihdamAynî gelir (In-kind income): TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) ayni gelirin tanımını, ‘emek veya sermaye karşılığında emeğin mal olarak elde edilmesi’ olarak yapmaktadır. TÜİK’e göre, ‘ayni gelirin hanede tüketilmesi gerekmektedir. Ayni geliri oluşturan mal satılıp nakde çevriliyorsa bu nakdi gelir olarak değerlendirilmektedir.’[1] [1] TÜİK, 2011, Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması Mikro Veri Seti, http://www.tuik.gov.tr/MicroVeri/GYKA_Panel_2011/turkce/metaveri/tanim/gelirle-ilgili-kavramlar/index.html
Aynî GelirAyrımcı toplumsal normlar (Discriminatory social norms[1]): Ayrımcı toplumsal normlar ayrımcılığa hizmet eden, farklı cinsiyet kimliklerinden, dini ve etnik kimliklerden kişilere aynı toplum içerisinde bu kimliklere sahip olmayan kişiler tarafından uygulanan normlardır. (Bkz. Ayrımcılık). Toplumsal cinsiyet özelinde ise kişilerin cinsiyet kimlikleri üzerinden tanımlanmasına ve ayrıma maruz kalmasına neden olan normlar bu kapsamda değerlendirilebilir. Bir trafik kazası […]
Ayrımcı Toplumsal NormlarAyrımcılık (Discrimination): Ayrımcılık, ‘bir kişiye, benzer durum ve koşullardaki diğer kişilerden farklı ve eşit olmayan bir muamele yapılması’ olarak tanımlanabilir.[1] İktisadi anlamda ayrımcılıktan söz edildiğinde ise grup seviyesindeki ayrımcılıkla kişi seviyesindeki ayrımcılığı birbirinden ayırmak gerekmektedir. Bu ayrımı yapmak çoğu zaman oldukça zordur, çünkü örneğin bir çalışanın üretkenliğinin ölçümü için gerekli olan doğrudan gözlem çoğu zaman […]
AyrımcılıkBaba kotası (Daddy quota[1]/ Father’s quota): Ebeveyn izninin bir kısmının babalara tahsis edilmesidir. Baba bu izni kullanmadığı takdirde izin geçersiz hale gelmektedir.[2] [1] UN Women, 2014, Reading Paper Series on Care Economy Book [2] ILO, 2005, Modern Daddy: Norway’s Progressive Policy on Paternity Leave, World of Work Magazine No. 54, http://www.ilo.org/global/publications/magazines-and-journals/world-of-work-magazine/articles/WCMS_081359/lang–en/index.htm
Baba KotasıBabalık izni (Paternity leave[1]): Çalışan babaya, çocuğunun doğumunun ya da evlat edinmenin öncesinde ya da sonrasında iş yeri tarafından verilen izne dair haktır.[2] [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming Economies, Realizing Rights [2] Oxford Online Dictionary, Paternity Leave, http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/paternity-leave
Babalık İzniBakım açığı/ eksikliği (Care gap /deficit [1]): Günümüzde, eğer çocuk ve yaşlı bakım hizmetleri piyasa tarafından sunuluyorsa, bu hizmetlerin maddi gideri devlet tarafından karşılanmaktadır. Devletin yaptığı bu ödemeye ise çalışanların gelir düzeyleri üzerinden karar verilmektedir. Devletin ödeme yapmasının bir diğer alternatifi ise çocuk ve yaşlı bakım hizmeti sağlayan kurumların kurulmasıdır. Ancak bu kurumlar işler durumda […]
Bakım AçığıBakım ekonomisi (Care economy): Bakım ekonomisi, ekonomi içerisinde hane halkının rolünün de dikkate alınmasını merkeze alan, bu noktadan hareketle kadınların özellikle ücretsiz ve karşılıksız şekilde verdikleri bakım emeğini de görünür hale getirmeye ve bunun gelir getiren diğer emek türleriyle karşılaştırmaya yönelik incelemelerde bulunan bir ekonominin bir bölümüdür.[1] [1] Mustafa Şahin, 2012, Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Bütçe […]
Bakım EkonomisiYerel yönetimler ve özel yada tüzel kişiler tarafından işletilen engelli, yaşlı, sokakta yaşayamayacak hayvanların barındığı tesislerdir. Geçici hayvan bakımevi ve rehabilitasyon merkezi ile karıştırılmaması gerekir. Bu tesislerin görevi sokak hayvanlarını aşılama, kısırlaştırma ve tedavi edip alındıkları sokağa geri dönmelerini sağlamaktır barınaklar ise hayvanların başka bir yuva bulunana yada hayatlarını kaybedene kadar yaşamak zorunda oldukları yerlerdir.
BarınakBarış inşası; uzlaşma ihtiyacının farkında olan, çatışmaları çözme kapasitesini geliştiren ve sürdürebilir barış etrafında çalışan bir çatışma sonrası düzen yaklaşımıdır. Daha yönetilebilir barışçıl ilişkiler ve idari yapılar için ihtiyaç olan dönüşümü sağlayacak her türlü yaklaşıma, süreçlere ve aşamalara sahiptir. Barış inşası arabuluculuk ve barışı korumadan farklılaşır. Farklılaştığı nokta ise var olan bir sürece cevaben gerçekleşmemesi, […]
Barış inşasıBarış inşası; uzlaşma ihtiyacının farkında olan, çatışmaları çözme kapasitesini geliştiren ve sürdürebilir barış etrafında çalışan bir çatışma sonrası düzen yaklaşımıdır. Daha yönetilebilir barışçıl ilişkiler ve idari yapılar için ihtiyaç olan dönüşümü sağlayacak her türlü yaklaşıma, süreçlere ve aşamalara sahiptir. Barış inşası arabuluculuk ve barışı korumadan farklılaşır. Farklılaştığı nokta ise var olan bir sürece cevaben gerçekleşmemesi, […]
Barış inşası (Peacebuilding)Bilgi edinme hakkı devletin güvenlik, savunma ve dış ilişkiler gibi sınırlandırılması zorunlu görülen alanlar dışındaki her türlü resmi bilgi ve belgesine ulaşma hakkı. Vatandaşlar, bilgi edinme haklarını kullanarak bir kararın hukuka uygun olup olmadığını ölçebilir; karşılaştıkları bir durum ya da olayla ilgili yönetimin daha önce aldığı benzer kararları inceleyerek kıyaslama yapabilir; alınmış bir kararın arkasında […]
Bilgi Edinme HakkıBir arada yaşama kültürü, farklılıkların kendileri olarak kabul ve saygı gördüğü diyalog ve barış hali. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Bir Arada Yaşama KültürüVatandaşlık, aynı toprak parçasının üzerinde yaşamaktan ibaret değildir. Bir devletin kimliğinim taşıdığı için özel hak ve sorumluluklar kazanmaktan ibaret değildir. Vatandaşlık, bu hak ve sorumluluklara başkalarıyla eşit biçimde sahip olduğunu bilmek ve buna göre yaşamak demektir. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Bir Ortaklık Olarak VatandaşlıkBitkisel beslenme sebzeler, tahıllar, kuruyemişler, tohumlar, baklagiller ve meyveler dahil olmak üzere bitkilerden elde edilen, hiç hayvansal ürün içermeyen gıdalarla beslenmektir. Bitkisel beslenme ve veganlık birbirinden farklı şeylerdir.
Bitkisel BeslenmeBölünmüş işgücü /emek piyasası[1] (Labor force /labor market segmentation): Bölünmüş işgücü piyasasını ele alan kuramlar neo-klasik kuramın açıklamakta eksik kaldığı şu olguları mercek altına almaktadır: ‘işsizliğin belli toplumsal kesimlerde yoğunlaşması, benzer işleri yapan kişilere; cinsiyet, yaş, ırk, renk gibi özelliklerine göre farklı ücret verilmesi ya da işe alma ve işten çıkarma gibi durumlarda ayrımcı davranışlar […]
Bölünmüş İşgücü PiyasasıÇalışan yoksullar (Working poor): EUROSTAT, çalışan yoksulları, yılın yarısından fazlası boyunca gelir getiren işlerde çalışan ancak elde gelirin harcanabilir olan kısmı ulusal ortalama gelirin %60’ının altında olan hanelerde yaşayanlar olarak tanımlamaktadır. TÜİK ise bu oranı %50 olarak kabul etmekte, yoksul olarak kabul edilen hane halkına mensup olup çalışan konumunda olan kişileri çalışan yoksul kategorisinde değerlendirmektedir.[1] […]
Çalışan YoksullarÇalışma çağındaki nüfus (Working age population[1]): TÜİK’e göre toplam nüfus içerisinde 15 yaş ve daha yukarı yaştaki nüfustur.[2] Bağımlı Nüfus[3] (dependent population)’u ise TÜİK, 0-14 yaş aralığındaki genç nüfus ile 65 yaş üzeri nüfusun toplamı olarak tanımlamaktadır. [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming Economies, Realizing Rights [2] TÜİK, 2011, Hanehalkı […]
Çalışma Çağındaki NüfusÇatışma doğası gereği negatif ya da zarar verici değilken ve hatta pozitif sonuçlar üretebilirken, şiddet her zaman zarara ve yıkıma sebep olur. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Çatışma – ŞiddetÇatışma çözümü çıkarların uyuşmazlığını ve çatışmaya sebep olan davranışları; temeldeki sorunları ele alarak taraflar için de kabul edilebilir bir süreç inşa edip ve görece uyumlu ilişkiler ve çıktılar ortaya koyup çözmeyi amaçlar
Çatışma çözümüÇatışma çözümü çıkarların uyuşmazlığını ve çatışmaya sebep olan davranışları; temeldeki sorunları ele alarak taraflar için de kabul edilebilir bir süreç inşa edip ve görece uyumlu ilişkiler ve çıktılar ortaya koyup çözmeyi amaçlar. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Çatışma ÇözümüÇatışma dönüşümü kişilerin ve toplulukların farklılıklarını algılayış biçimlerini değiştirmeyi, düşmanca (kazan-kaybet) yaklaşımlardan işbirlikçi (kazan-kazan) problem çözümlerine geçişi amaçlar. Bir çatışmayı dönüştürmek toplumla birçok seviyede iç içe geçen uzun bir süreçtir – insanların barış içerisinde bir arada olabilmesini güçlendiren bilgiyi, anlayışı ve yetenekleri geliştirir. Korkunun ve güvensizliğin üstesinden gelmek, kalıp yargılarla ve algılarla başa çıkmak, nasıl […]
Çatışma dönüşümüÇatışma dönüşümü kişilerin ve toplulukların farklılıklarını algılayış biçimlerini değiştirmeyi, düşmanca (kazan-kaybet) yaklaşımlardan işbirlikçi (kazan-kazan) problem çözümlerine geçişi amaçlar. Bir çatışmayı dönüştürmek toplumla birçok seviyede iç içe geçen uzun bir süreçtir – insanların barış içerisinde bir arada olabilmesini güçlendiren bilgiyi, anlayışı ve yetenekleri geliştirir. Korkunun ve güvensizliğin üstesinden gelmek, kalıp yargılarla ve algılarla başa çıkmak, nasıl […]
Çatışma DönüşümüÇatışma yönetimi, genellikle bir çatışmanın daha fazla tırmanmasını önlemeye yönelik aksiyonları içerir. Bir çatışmanın yoğunlaşmasını ve etkilerini müzakereyi, müdahaleyi, kurumsal mekanizmaları ve diğer geleneksel diplomatik metotları kullanarak kontrol altına almak anlamına gelir. Çoğu zaman çatışmanın merkezinde yer alan kökleşmiş sorunlarla ilgilenmez ve onlara çözüm aramaz.
Çatışma yönetimiÇatışma yönetimi genellikle bir çatışmanın daha fazla tırmanmasını önlemeye yönelik aksiyonları içerir. Bir çatışmanın yoğunlaşmasını ve etkilerini müzakereyi, müdahaleyi, kurumsal mekanizmaları ve diğer geleneksel diplomatik metotları kullanarak kontrol altına almak anlamına gelir. Çoğu zaman çatışmanın merkezinde yer alan kökleşmiş sorunlarla ilgilenmez ve onlara çözüm aramaz. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Çatışma YönetimiÇatışma yönetimi bir çatışmanın daha fazla tırmanmasını önlemeye yönelik aksiyonları içerir. Çoğu zaman çatışmanın merkezinde yer alan kökleşmiş sorunlarla ilgilenmez ve onlara çözüm aramaz. Çatışma çözümü ise bunun aksine, çatışmanın kalbindeki kökleşmiş sorunlara çözüm arar.
Çatışma yönetimi – Çatışma çözümüÇatışma yönetimi veya çatışma çözümü bir çatışmanın daha fazla tırmanmasını önlemeye yönelik aksiyonları içerir. Çoğu zaman çatışmanın merkezinde yer alan kökleşmiş sorunlarla ilgilenmez ve onlara çözüm aramaz. Çatışma çözümü ise bunun aksine, çatışmanın kalbindeki kökleşmiş sorunlara çözüm arar Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Çatışma Yönetimi – Çatışma ÇözümüÇatışma ve şiddet, çatışma doğası gereği negatif ya da zarar verici değilken ve hatta pozitif sonuçlar üretebilirken, şiddet her zaman zarara ve yıkıma sebep olur.
Çatışma-şiddetÇift/Çifte gelirli aile[1] (Dual-income / Two-income /Dual earner family): Eşlerin ikisinin de sabit gelirinin olduğu aile biçimidir. Amerika’da 2015 sonlarında yapılan bir araştırmaya göre çift gelirli aileler yılda ortalama 102,400$ kazanırken bu rakam yalnızca erkeğin çalıştığı ailelerde ortalama 55,000$ dolardır. Çifte gelirli ailelerin kazancının iki kat olması ise ailede gelir getiren kişilerin gittikçe daha uzun […]
Çift Gelirli AileÇift kariyerli aile[1] (dual career family): Eşlerin her ikisinin de mesleki gelişimlerini hedeflediği aile biçimidir.[2] [1] Türkiye’deki Kadın Thesaurusu, 2009, Kadın Konulu Kavramlar Dizini, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, http://www.politics.ankara.edu.tr/dergi/pdf/64/4/9_Karadogan_Emirali.pdf [2] Emirali Karadoğan, 2009, Mesleki Gelişimi Hedefleyen Eşler, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64(4), 137-152, http://www.politics.ankara.edu.tr/dergi/pdf/64/4/9_Karadogan_Emirali.pdf
Çift Kariyerli AileÇocuk bakım hizmetleri (Child care services): Çocukların bakımına yönelik hizmetlere verilen bu isim, küçük çocuklara duyarlı, gelişimsel açıdan uygun bir çevre hazırladığı takdirde kaliteli olarak nitelendirilir.[1] [1] Karen DeBoard, t.y., Quality Child Care,: What does it really mean?, North Carolina Cooperative Extension Service https://www.ces.ncsu.edu/depts/fcs/pdfs/fcs460.pdf
Çocuk Bakım HizmetleriÇocuk yardımı, Çocuk bakım yardımı (Child/Children’s allowance[1], Child benefit): OECD çocuk yardımını ‘çocuk belirli bir yaşa gelene kadar bir ebeveyne yapılan düzenli ödeme’ olarak tanımlamaktadır.[2] [1] UN Women, 2015, UN Women Flagship Programming Initiatives, 16 Theories of Change [2] OECD Glossary of Statistical Terms, t.y., Child Allowance, https://stats.oecd.org/glossary/detail.asp?ID=327
Çocuk YardımıDikey katmanlaşma / “Cam Tavan” (Vertical segregation / “Glass ceiling[1]” ): ‘İnsanların belirli bir ırk, yaş özelliği ya da cinsiyete sahip olmaları dolayısıyla kurumlarda belirli işlerde belirli kademelerden daha yüksekte bulunamamasına’ dikey katmanlaşma adı verilmektedir.[2] 1970’li yıllarda ABD’de ortaya çıkan cam tavan kavramı ise ‘örgütsel önyargılar ve kalıplar tarafından yaratılan, kadınların üst düzey yönetim pozisyonlarına […]
Cam TavanCaydırılmış işçiler (discouraged workers): Tüm ekonomilerde, özellikle de daraltıcı EOI (‘export-oriented industrialization’/ ihracata yönelik sanayileşme) rejimleri altında ve durgunluk süresi boyunca istihdam fırsatlarının azalması sonucu uzun süre işsiz kalan ve çalışmak istediği halde iş bulamadığı için iş aramaktan vazgeçen kişiler olarak tanımlanmaktadır.[1] Caydırılmış işçilerin çoğunluğunu yine kadınlar oluşturmaktadır. Örneğin Amerika’da 2015 yılı itibariyle bir işte […]
Caydırılmış İşçilerCinsiyet – cinsiyet kimliği – cinsel yönelim (Sex – sexual identity – sexual orientation): Cinsiyet, kişinin biyolojik olarak sahip olduğu erkek ya da kadın kimliğine verilen isimdir. Cinsiyet kimliği ise kişinin kendini kadın ya da erkek olarak tanımlaması durumunda edindiği kimliktir. Cinsel yönelim ise heteroseksüel ya da LGBTi olmaya karşılık gelmektedir.[1] [1] Kaos GL, 2015, […]
Cinsiyet – Cinsiyet Kimliği – Cinsel YönelimCinsiyete dayalı işten çıkarma (Dismissal based on sex[1]): Şirket içerisinde cinsiyete dayalı ayrımcılık altında ele alınabilecek bu terim, kişinin cinsiyetinden ötürü işten çıkarılmasıdır. İşletmelerin işten çıkarılacaklar listelerinin başında yer alan yarı-zamanlı çalışan kişilerin yer alması ve bu kişilerin de çoğunluğunun kadınlardan oluşması dolaylı bir şekilde cinsiyete dayalı işten çıkarma durumuyla ilişkilenebilmektedir. Aynı zamanda işletmelerin kriz […]
Cinsiyete Dayalı İşten ÇıkarmaCinsiyete özgü sağlık ve güvenlik sorunları (Gender-specific health and safety issues): Kadın ve erkeklerin farklı biyolojik özellikleri ve toplumsal hayatları paralelinde yaşadıkları sağlık sorunları da farklılaşabilmektedir. Kadınlarda meme kanserinin, erkeklerde ise prostat kanserinin yaygınlığı buna örnek gösterilebilir. Bu noktada kadın ve erkeklere sağlanan sağlık hizmetlerinde bu farklılaşmaya dikkat çekilmektedir.
Cinsiyete Özgü Sağlık ve Güvenlik SorunlarıCinsiyetlendirilmiş kültürel ve toplumsal norm ve pratikler (Gendered cultural and social norms and practices): Toplumsal cinsiyet alanında çalışan teorisyenler toplumsal cinsiyet rollerinin biyolojik olmaktan ziyade, kültürel ve sosyal normlar çerçevesinde şekillendiğini işaret etmektedir. Bu durumda evrensel bir “kadınlık” ya da “erkekliğin” olmamakta, cinsiyet kimliği erkek veya kadın olan kişilerin toplumsal cinsiyet inşalarının kültür ve toplumsal […]
Cinsiyetlendirilmiş Kültürel ve Toplumsal Norm ve PratiklerDenge ve denetleme demokratik bir devlette, yasama, yürütme ve yargı ile medya, sivil toplum ve vatandaşların kendi görev ve sorumluluklarını yerine getirirken birbirlerini denetleyerek anayasal sınırlar içinde kalmaya zorlamaları, böylece kendilerini de denetlenmeye açık hale getirmeleri. Bu arada, yerel yönetimlerin de kaynakların yerelde kullanılması ve ilgili kararların yerelde alınmasını sağlayacak şekilde güçlendirilmesi. Böyle bir sistemde […]
Denge ve DenetlemeDikey katmanlaşma / “Cam Tavan” (Vertical segregation / “Glass ceiling[1]” ): ‘İnsanların belirli bir ırk, yaş özelliği ya da cinsiyete sahip olmaları dolayısıyla kurumlarda belirli işlerde belirli kademelerden daha yüksekte bulunamamasına’ dikey katmanlaşma adı verilmektedir.[2] 1970’li yıllarda ABD’de ortaya çıkan cam tavan kavramı ise ‘örgütsel önyargılar ve kalıplar tarafından yaratılan, kadınların üst düzey yönetim pozisyonlarına […]
Dikey KatmanlaşmaDiyalog kurumların odaklandıkları sorunu, mümkün olan tüm paydaşlarla, tüm haller ve seviyelerde iş birlikleri gerçekleştirerek çözüm araması olarak tarif edilebilir. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
DiyalogDolaylı – Doğrudan ayrımcılık (Indirect vs. Direct (pure) discrimination[1]): Bir kişiye cinsiyeti ya da kişinin değiştiremeyeceği başka özelliğinden (örneğin, yaşı, fiziksel nitelikleri, ırkı gibi) dolayı açıkça yasalarda, politikalarda ya da uygulamalarda ayrımcılık yapmak olarak tanımlanmaktadır. ILO’nun İstihdama yönelik ve mesleki ayrımcılığa dair sözleşmesinde bu özellikler ırk, renk, cinsiyet, din, siyasi düşünce, nesep ya da köken, […]
Dolaylı – Doğrudan AyrımcılıkDönemsel olarak güvencesiz sektörler/ işler (Cyclically vulnerable sectors/ jobs): Dönemsel olarak güvencesiz olan ve dönemsel olarak gelir kazanılan turizm, inşaat, tarım işçiliği gibi sektörler bu tanıma girmektedir.
Dönemsel Olarak Güvencesiz SektörlerDöngüsel ekonomi, kaynakların tekrar dönüştürüldüğü ya da tekrar kullanıldığı bir sistemdir, atık madde tekrar üretimde kullanılmaya döner. Bu hareketlenme aşırı hızlı şehirleşme, iklim değişikliği, teknolojik gelişmeler ve doğal kaynaklara olan alışılmadık ihtiyaçtan doğdu.
Döngüsel EkonomiEğreti istihdam (Transitory employment): İnsanca yaşama koşullarına imkan verecek düzeyde gelir sağlamayan ve meslek ve beceri üzerinden tanımlanamayan işleri ifade etmek için kullanılmayan başlayan eğretileşme kavramının kullanımı, sonrasında, asıl olarak bu işlerin belirli sektörlerle sınırlı olduğunu ve atipik istihdam biçimlerinde (Bkz. Atipik istihdam) yoğunlaştığını ortaya koymuştur. Ayrıca bu istihdam biçimi piyasa içerisinde katmanlaşma ile sonuçlanmış […]
Eğreti İstihdamEk işçi etkisi (Added worker effect): ‘Ek işçi’ terimi, ailedeki birincil kazanç sağlayan kişinin istihdam durumunun kötüleşmesi sonucunda ailedeki azalan geliri telafi etmek için iş gücüne katılan aile üyesini ifade etmektedir.[1] Bu aile üyesi genellikle ailedeki kadınlardan biri olmaktadır. [1] Özge İzdeş, 2012, Economic cycles and gendered employment patterns in Turkey, The Global Economic Crisis […]
Ek İşçi EtkisiEkonomik gerilemeden etkilenmeyecek endüstriler (Recession (economic contraction) -proof industries): Ekonomik gerilemenin küçülmeye ve/veya işten çıkarmalara neden olmadığı ya da diğer sektörlere nazaran daha az neden olduğu sektörlere verilen isimdir. Muhasebe, çocuk bakımı, dişçilik, hemşirelik, sigorta gibi meslekler, dönemsel olarak değişmekle birlikte, çoğunlukla bu kategoride değerlendirilmektedir.[1] Ekonomik gerilemeden etkilenmeyecek endüstrilere, işletmelere ve işlere yoğunlaşmaları nedeniyle, kadınlar […]
Ekonomik Gerilemeden Etkilenmeyecek EndüstrilerEksik istihdam [1] (Underemployment of women[2]): TÜİK, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün düzenlediği 16. Çalışma İstatistikçileri Konferansı sonrasında ortaya konan, eksik istihdam tanımı üzerinden ortaya çıkan ölçümle ilgili zorlukları dikkate alarak yine bu konferansta önerilen “zamana bağlı eksik istihdam” ve “yetersiz istihdam” üzerinden ölçümlerini yapmaktadır. TÜİK zamana bağlı eksik istihdamı şu şekilde tanımlamaktadır: “Referans haftasında istihdamda olan, […]
Eksik İstihdamEmek-yoğun üretim (Labor intensive production): Üretim maliyeti göz önüne alındığında, işgücünün sermayeden daha önemli bir kalem olduğu üretimlere emek-yoğun üretim adı verilmektedir.[1] Bu adlandırma iki üretim biçiminin birbiriyle karşılaştırılması halinde kullanılmaktadır, başka bir deyişle sabit olarak emek-yoğun üretim alanlarından söz etmek mümkün değildir, ancak bir üretim alanı diğerinden daha emek yoğun olabilir. [1] Merriam Webster […]
Emek-Yoğun ÜretimEmzikli çalışan (Breastfeeding worker)[1]: “Emzikli çalışan”, Avrupa Birliği İş Hukuku’nda, 92/85 sayılı Hamile, Loğusa veya Emzikli Kadın Çalışanların İşyerinde Sağlık ve Güvenliklerinin İyileştirilmesi Hakkında Asgari Önlemlerin Belirlenmesine İlişkin Yönerge’de ‘ulusal mevzuat ve/veya ulusal uygulama gereği emzikli sayılan ve işverenini bu mevzuat ve/veya uygulama gereği durumundan haberdar eden çalışan’ olarak tanımlanmaktadır.[2] [1] Global Compact Türkiye, 20 […]
Emzikli ÇalışanEnformel işçi (Informal workers[1]): Enformel sektör olarak adlandırılan sektörler için farklı mekanlarda, ya da evlerde çalışan, işverenlerinin sigortalarını düzenli olarak ödemediği[2] ya da formel sektör içerisinde yer alan ancak işsiz olan kişiler enformel işçi statüsünde değerlendirilmektedir.[3] [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming Economies, Realizing Rights [2] AOF, t.y., Toplumsal Cinsiyet […]
Enformel İşçiEnformel sektör (Informal sector[1]): Enformel sektör terimi 70’li yıllarda ilk olarak ortaya çıktığında tarım dışı ekonomik faaliyetleri anlatmak amacıyla kullanılmıştır ve gelişmekte olan ekonomilere özgü ve geçici bir olgu olduğu üzerinde durulmuştur. Ancak zaman içerisinde enformel sektörün formel sektörün dışında kalan ve yasa ile düzenlenmemiş olan tüm faaliyetleri kapsayan bir tanımı yapılmıştır ve bu tanım […]
Enformel SektörEşcinsel, duygusal/cinsel açıdan hemcinsine ilgi duyan kadın veya erkek. Eşcinsellik uzun yıllar boyunca bilim çevreleri de dahil olmak üzere çeşitli gruplar tarafından bir cinsel kimlik bozukluğu, hastalık, sapıklık gibi olumsuz ifadelerle tanımlanmıştır. 1973 yılında Amerikan Psikiyatri Birliği Ruhsal Bozuklukların Tanı ve İstatistiksel El Kitabı-IV (DSMIV) ile ve daha sonra 1992 yılında Dünya Sağlık Örgütü de […]
EşcinselEşit işe eşit ücret prensibi / Eşdeğer işe eşit ücret ()[1] (Equal remuneration for work of equal value[2] or Equal pay for work of equal value/ Equal pay for comparable work): Avrupa’da 19. yüzyıldan itibaren gündeme gelen bu prensip; cinsiyet, yaş ve ırk üzerinden kişilere verilen ücretlerin farklılaşmasına karşı dile getirilen toplumsal ve siyasal talepleri […]
Eşit İşe Eşit Ücret PrensibiEsnek çalışma [1] (Flexible employment[2]): Klasik/geleneksel çalışma biçimleri yasaların düzenlediği ve koruma altına aldığı, başlangıcı ve bitişi önceden belirlenmiş çalışma biçimleri iken; esnek çalışma bunun tersine açık ve serbest bir sistemdir ve bu sistemde, işverenler ve çalışanlar toplu iş sözleşmesi gibi hukuki araçlar yoluyla çalışma koşullarına dair ihtiyaçlar paralelinde düzenlemeler yapmaktadır.[3] Ancak bu düzenlemelerin her […]
Esnek ÇalışmaEsnek üretim – Kitlesel tüketim için seri üretim (Flexible production vs. serial/mass production for mass consumption): Seri üretim süreci düşük ücret karşılığında birbiriyle değiştirilebilir, birbirinin tıpatıp aynısı olan parçalardan büyük miktarlarda üretilmesidir. Fabrikalarda yapılan bu üretim modelinden son dönemde atölyelerde, evlerde esnek üretim kapsamında yapılan üretime geçilmiştir ve bu şekilde yine birbirinin aynısı olan parçaların […]
Esnek ÜretimEv eksenli çalışma[1] (Home based work): Enformel bir çalışma türü olan ev eksenli çalışmanın tarihi sanayi devriminin öncesine dayanmaktadır. Her ne kadar bu çalışma türünün modern üretimle birlikte ortadan kalkması beklenmiş olsa da, zaman içerisinde teknolojide gerçekleşen değişimler ve ekonominin küreselleşmesi firmaların üretimlerini fabrikalarda yapma zorunluluğunu ortadan kaldırmıştır. Küreselleşme ve üretimin parçalanması Türkiye de dahil […]
Ev Eksenli ÇalışmaEv geçindirenler[1] (Breadwinners): Hanenin parasal ihtiyaçlarını karşılayan kişilerdir. Dünya üzerinde birçok kültürde evi geçindiren kişinin erkek olması gerektiği, kadının gelirinin ise bir ek gelir mahiyetinde olduğu kabul edilmektedir. (Bkz. Evin ekmeğini kazanan erkek yanlılığı) [1] Türkiye’deki Kadın Thesaurusu, 2009, Kadın Konulu Kavramlar Dizini, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı
Ev GeçindirenlerEv içi angarya iş / Ücretsiz angarya iş (Domestic drudgery[1] / Drudgery of unpaid work[2]): Kadınların ev içerisinde çoğunlukla ücretsiz bir şekilde gerçekleştirdiği döngüsel işlerdir. Bu işler kadınların istihdamının önünde bir engel haline gelebilmektedir. Bu angarya işlere dair toplumsal cinsiyete duyarlı bir iş bölümünün gerçekleştirilmesi kadınların istihdamı için önem taşımaktadır.[3] (Bkz. Çifte yük sendromu) [1] […]
Ev İçi Angarya İşEv işi, ev içi istihdam (Domestic work/Housework, Domestic employment[1]): ‘Çocuk, hasta ve özürlü bakımı, ev temizliği, yemek yapma, ütü yapma, çamaşır yıkama, bahçe bakımı, evin güvenliğini sağlama ve ailenin şoförlüğünü yapma’ gibi birçok işi kapsayan ev işleri, ev içerisinde ya da dışarısında hane içerisinde yaşayan bir ya da birden fazla kişi için yapılan, icra edilen […]
Ev İçi İstihdamEv işçisi (Domestic worker): Ev işlerini bir işveren için ücret karşılığında yapan kişilerdir. Tam zamanlı ya da yarı zamanlı bir şekilde ev işi yapan, tek ya da çoklu işverenler için çalışan, Türkiye vatandaşı ya da göçmen/yabancı uyruklu, yatılı olan ya da olmayan tüm çalışanlar bu kapsamda değerlendirilmektedir.[1] [1] KEİG Platformu, 2014, Ev İşçilerinin Sorunları ve […]
Ev İşçisiEv işinin fırsat maliyeti (Opportunity cost of domestic work[1]): Fırsat maliyeti, birden fazla olanak söz konusu olduğunda yapılan seçimde, diğer olanak seçilmediğinden uğranan kayba tekabül eder.[2] Ev işi yaparak kadınların yapabileceği diğer işleri yapamaması sonucunda ortaya çıkan kayıp da ev işinin fırsat maliyetidir. [1] Angela Cipollone, Eleonora Patacchini ve Giovanni Vallanti, 2012, Women Labor Market […]
Ev İşinin Fırsat MaliyetiEv işinin ikame gideri [1] (Replacement cost of domestic work[2]): Bir işletmenin sahip olduğu bir varlığı bir yenisiyle değiştirmesi durumunda ortaya çıkan maliyet, ikame gideri olarak adlandırılmaktadır.[3] Burada çoğunlukla ücretsiz yapılan ev işinin ikame gideri piyasada bu işler için talep edilen ücretler toplamıdır. [1] TC Dışişleri Bakanlığı Tercüme Dairesi Başkanlığı, 2015, http://www.mfa.gov.tr/data/Terminoloji/ekonomi-ve-maliye-terimleri%20listesi-110615.pdf [2] UN Women, […]
Ev İşinin İkame GideriEv içi / Evde bakım hizmetleri[1] (Home Care Services): Türkiye Halk Sağlığı Kurumu evde bakım hizmetlerini ‘gerek teşhis ve tedavi sonrası bakım süresince, gerek kronik bir hastalığın takibinde, gerekse herhangi bir sağlık problemi olmaksızın koruyucu sağlık ve tetkik hizmetlerinin verilmesi süreçlerinde, ihtiyaç sahiplerine kendi ortamlarında sağlık bakımı hizmetlerinin verilmesi’ olarak tanımlamaktadır. Evde bakım için ilk […]
Evde Bakım HizmetleriEvi geçindiren erkek yanlılığı evin ekmeğini kazanan erkek yanlılığı (Male breadwinner bias[1]): Ekmeği kazanan erkek modeli asıl olarak ev halkı arasındaki iş bölümlerine dair varsayımlar üzerinden ortaya atılmış bir modeldir. Burada erkek eve para getirir pozisyondayken kadın ise ev içerisindeki farklı yaş gruplarındaki insanların bakımından sorumludur. Bu model asıl olarak erkek için düzenli ve tam […]
Evi Geçindiren Erkek YanlılığıEvlilik nedeniyle iş akdi feshi (Termination of labor contract because of marriage): “Nikah tazminatı” olarak da bilinen 4857 sayılı İş Kanunun 120. maddesi uyarınca uygulanan evlilik nedeniyle iş akdi feshi, ya da yaygın bir şekilde bilinen adıyla nikah tazminatının düzenlenmesi ise 1475 sayılı yasanın 14. maddesi’ne uygun bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Bu fesih, kadınların evlendiklerinden sonra […]
Evlilik Nedeniyle İş Akdi FeshiEyleme geçen vatandaş haksızlıklarla karşılaştığında; sorgulama, şikayet etme, protesto etme, imza kampanyasına katılma, hukuki süreçlere başvurma gibi eylemlerle, kendisinin veya başkalarının mağduriyetini azaltmak için çabalar. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Eyleme Geçen VatandaşFeminist güçlenme (Feminist empowerment[1]): Feminist güçlenme paradigması yapısalcı ve sosyalist bir perspektifle gerçekleştirilen kapitalizm eleştirisini temel almaktadır. Bu paradigma doğrultusunda mikro finans, kadınların ekonomik, sosyal ve politik güçlenmesi aşamasında bir aracı olarak ele alınmaktadır. Aynı zamanda toplumsal cinsiyet farkındalığı ve feminist örgütlenme yoluyla güçlenmenin hedeflendiği bu model, güç ilişkilerinin dönüşmesini öngörmektedir. Bu paradigma, sürdürülebilirliğe ön […]
Feminist GüçlenmeFeminizasyon (Feminization): Feminizasyon kavramı kadını, bir şirket ya da kuruluşta cinsiyet rollerinin gözden geçirilmesi aşamasında odak noktaya almaya karşılık gelecek şekilde kullanılmaktadır ve kadın oranının arttırılması anlamına gelmektedir.[1] Buradan hareketle iş yerinin ve mesleğin feminizasyonu, bu iş yerinde ya da meslek içerisinde daha fazla kadının yer alması demektir. Emeğin feminizasyonu ise kadınların kayıtlı işgücü piyasasına […]
FeminizasyonFleksiteryan bazı sebeplerle hayvansal gıda tüketmek istemeyen ancak vegan ya da vejeteryan olmayan, arada -canı istediğinde- hayvansal gıda tüketen kişilere denir. Hayvan hakları mücadelesi bir adalet mücadelesidir, hayvanlara adil davranmak ve onların haklarını geri vermek zorundayız bunun için de ilk yapmamız gereken şey vegan olmak. Veganlık hayvanlara uygulanan ayrımcılığın karşısında olmak ve hayatını da buna […]
FleksiteryanFoie gras (Kaz Ciğeri) , kazların ciğerlerinin olması gerekenden daha büyük olmasını sağlamak için çok fazla beslenmeleridir. Kazlar günde iki yada üç kez boğazlarına takılan metal bir tüple zorla beslenirler bu zorla fazla besleme sonucu ciğerleri normal boyutlarından 10 kat fazla büyümüş olur ve hayvanlar kesilerek ciğerleri satılmak için ayrılır.
Foie Gras (Kaz Ciğeri)Freeganizm ingilizce free ve vegan sözcüklerinin birleşmesinden türemiştir. Atılan her türlü ürünün geri dönüştürülmesidir. Şehirlerdeki freeganlar pazarlarda ve marketlerde çöpe atılan gıdaları toplarlar ve bu yiyeceklerin kullanılabilir kısımlarını yerler, çöpte buldukları giyecekleri giyerler. Sistemin her şeyi alınır satılır bir mala dönüştürmesi ve bunun sonucunda ihtiyacımız olmayan şeyleri ihtiyacımız varmış gibi satın almamız kaynakların israfına sebep […]
FreeganizmFruteryan bitkilerin de yaşama ve üreme haklarını savundukları için sebze yemezler bunun yerine meyveler ile beslenirler. Meyve yiyerek bitkilerin üreme döngülerine engel olunmaz aksine meyvelerin tohumlarını sindiremediğimiz için boşaltım yoluyla tohumları daha geniş alanlara yayabiliriz.
FruteryanGacıvari, kadın görüntüsünde olan trans kadın. Kırmızı Şemsiye Cinsel Haklar ve Sağlık Derneği tarafından yayınlanan, Röportaj/Derlemenin Kemal Ördek tarafından gerçekleştirildiği “O Kadınlar”: Trans Kadın Seks İşçilerinin Dilinden Şiddet Hikayeleri kitabındaki Lubuncu Sözcükler Sözlüğü kısmından alınmıştır.
GacıvariGaslighting birini bilinçli şekilde sürekli manipüle ederek onun gerçekliğinin yerine kendi gerçekliğini koymak. Bir kişiyi kendi algısından ve hafızasından şüphe duyacak hale getirerek delirtme girişimi. Gaslighting terimi 1944 yapımı Gaslight filmiyle ortaya çıktı ve daha sonra psikolojide ‘gaslighting kavramı’ olarak kullanılmaya başlandı. Aslında spesifik olarak o filmdeki mağdura yaşatılan bir psikolojik şiddet türünü tarifliyor. Ancak […]
GaslightingGelir getirici planlama (Income generating scheme): Bu planlama perspektifi kapsamında gerçekleştirilen programlar, katılımcıların mesleki beceriler kazandığı ya da var olan mesleki becerilerini geliştirdiği devamlı eğitim programlarıdır. Bu programların özellikle modern dünya içerisinde kendi kendine yetemeyen ya da özelde yoksulluk sınırının altında olan kişilere yönelik tasarlanması gerektiği ifade edilmektedir. Buradan hareketle, kadınların gelir getirici planlamalar için […]
Gelir Getirici PlanlamaGelir güvenliği (Income security): Gelir güvenliği, çalışma hayatı boyunca, ileri yaşta ya da malulen emeklilik durumunda net olarak ve ihtiyaç seviyesi göz önüne alınarak gelir seviyesinin güvence altına alınması ve ileriye yönelik iyileştirme ya da bozulma beklentisi ile ilgilidir. Net, algılanan ve beklenen gelir üzerinden tanımlanan gelir güvenliği, kadınlar söz konusu olduğunda da, kendi geliriyle […]
Gelir GüvenliğiGey erkek eşcinsel. Bu terim, eşcinsel kurtuluş hareketiyle birlikte ortaya çıkmıştır. Bu süreçte, “homoseksüellik”ten politik bir kopuş olarak tanımlanmıştır. “Homoseksüel” kelimesi, tıp tarafından tanımlanmış olduğu halde, “gey” kelimesi, aynı cinsten insanların birbirlerine karşı duygusal, erotik, cinsel yönelimleriyle yarattıkları hayat tarzını tanımlamak için, eşcinsel bireyler tarafından ortaya konmuştur. Başlangıçta hem kadın hem erkek eşcinselleri kapsayan bir […]
GeyGey ve lezbiyenlerin evlilik yasası lezbiyen ve gey partnerlerin birlikteliklerinin yasalar önünde tanınması 13için farklı ülkelerde farklı uygulamalar söz konusudur. Gey ve lezbiyen partnerler için evliliğe paralel olarak birçok paralel uygulama söz konusudur. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
Gey ve lezbiyen partnerler için evlilik yasasıGönüllü sadelik az olan aslında çok demektir. Gönüllü sadelik insan ve diğer doğal varlıklara zarar vermeyecek şekilde ihtiyaçlarımızı gözden geçirip, satın alma imkanımız olduğu halde bilinçli ve gönüllü olarak, gerçek ihtiyacımız olmayan ürün ve hizmetlerden vazgeçerek sadeleşmektir. Huzur ve mutluluk sahip olduğumuz eşyalar değil, biriktirdiğimiz dostluklar ve yaşamın kendisidir. *Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği, […]
Gönüllü SadelikGüvenceli esnek çalışma [1] (Flexicurity): Bu kavram ilk olarak Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (1996-2000) yer almış ve güvenceli ve bu planda esnek bir işgücü piyasasına dair düzenlemelerin gerçekleştirileceği belirtilmiştir. Bundan sonraki kalkınma planlarında da sözü edilen bu kavram, son olarak 2014-2018 yılları için ortaya konan Onuncu Kalkınma Planı’nda kıdem tazminatı, “alt işverenlik, sosyal diyalog, […]
Güvenceli Esnek ÇalışmaGüvencesiz istihdam/ Güvencesiz-korumasız işçilik (Vulnerable employment[1] / Vulnerable-fragile labour): İstihdam içerisinde, kendi adına çalışanlar ve aile işçileri bu şekilde adlandırılmaktadır.[2] Bu istihdam biçiminde çalışma koşullarının da enformel ve yoğun sömürüye açık olduğu bilinmektedir. [1] UN Women, 2015, UN Women Flagship Programming Initiatives, 16 Theories of Change [2] UN, t.y., Vulnerable Employment, http://www.un.org/esa/sustdev/natlinfo/indicators/methodology_sheets/econ_development/vulnerable_employment.pdf
Güvencesiz İstihdamHayatının bir döneminde cinsel şiddetin herhangi bir biçimine maruz bırakılmış olan. İngilizce’de survivor kelimesinden gelmektedir. Cinsel şiddete maruz bırakılmış bireyler için, ‘mağdur’ ya da ‘kurban’ yerine daha güçlendirici olan ‘hayatta kalan’ kelimesinin kullanılması tercih edilir. Hayatta kalmak; yaşanılan şiddet ve yarattığı travmanın ölçüsü ne olursa olsun, içimizdeki güçle, kendimize tutunarak ve çevremizden destek alarak şifa […]
Hayatta KalanHayırsever toplumun yoksul kesimlerine ya da dezavantajlı konumdaki kesimlerine yönelik ayni ve/veya nakdi yardımlar veya hizmetler sağlayan kuruluşlardır. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
HayırseverHayvan, canlılar dünyasının ökaryotlar üst âlemindeki hayvanlar âleminde sınıflanan canlıların ortak adıdır. Hayvanlar genel olarak çevresi ile uyum içinde yaşayan ve canlılarla beslenen çok hücreli, bilinci ve duyguları olan, acıyı hissedebilen ve acıdan kaçınan canlılardır. Hayvan hakları mücadelesinde sık duyulan bir argüman vardır “ama bitkilerin de canı yok mu?” Elbette bitkiler yaşayan canlılar ancak bitkilerin […]
HayvanHayvan hakları hayvanların insan sömürüsünden uzak yaşamalarını sağlayan haklardır. Hayvanların, yaşama, özgür olma, acıdan uzak olma, beden dokunulmazlığı gibi en temel hakları her gün deney merkezlerinde, hayvancılık endüstrisinde, yunus parklarında, hayvanat bahçelerinde, sirklerde, akvaryumlarda, kürk çiftliklerinde, deri endüstrisinde, avcılıkta, barınaklarda insanlar tarafından gasp ediliyor. Acıyı, neşeyi, sevinci bizler gibi yaşayan, hisseden, bilinçli canlılar olan hayvanların […]
Hayvan HaklarıHayvan özgürlüğü ne koşulda olursa olsun hayvanların insan menfaati için kullanılmasına karşı çıkar. Hayvanları mal olarak değil hissedebilen, sosyal ilişkiler kurabilen, duyarlı ve hakları olan bireyler olarak kabul etmek ve tür ayırt etmeksizin bütün hayvanların haklarını savunmaktır.
Hayvan ÖzgürlüğüHayvan refahı sömürülen hayvanların daha iyi koşullarda yaşamaları ve daha iyi koşullarda öldürülmelerini savunan akımdır. Hayvan refahı hayvanların daha geniş kafeslerde yaşamaları, elektroşok yöntemi ile bayıltılarak öldürülmeleri gibi yöntemleri savunurken hayvanların insan menfaati için yaşam haklarının, özgürlüklerinin ellerinden alınmasına karşı çıkmaz. İnsanın hayvan sömürüsüne devam edebilmek, kendini rahatlatmak ve suçluluk duygusunu azaltmak yani aslında yine […]
Hayvan RefahıHayvan toplama kampı aşılama, kısırlaştırma, tedavi iddası ile sokaklardan toplatılan hayvanların en temel yaşamsal ihtiyaçlarının dahi karşılanmayarak, tamamen keyfi ve mevzuata aykırı bir şekilde tecrit edildikleri belediye tesisleridir. Bu tesislerin isimleri geçici hayvan bakımevi, rehabilitasyon merkezi olsa da bu yerler hayvanların toplumdan tecrit edildikleri toplama kamplarıdır. Bu tesislerin en büyük örneği İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 20 […]
Hayvan Toplama KampıHayvanat bahçesi hayvanların cansız bir objelermiş gibi sergilendikleri, ömürleri boyunca tutsak edildikleri ve doğalarından uzak yaşamaya zorlandıkları yerlerdir. Bilinen en eski hayvanat bahçesi milattan önce 3500 yılındadır. Modern anlamdaki ilk kuruluşu ise 1828 Londra’dır. Bu ilk bilimsel hayvanat bahçesidir. Yani hayvan deneylerinin de yapıldığı bir yerdir. Hayvan Hakları İzleme Komitesi 2016 yılı raporuna göre Türkiye’de […]
Hayvanat BahçesiHayvanın cinsel istismarı, bir hayvanın insan/lar tarafından cinsellik içeren eylem yoluyla veya cinselliğine müdahale edilerek suistimal edilmesi ve sömürülmesi. Hayvanın cinsel olarak istismarı; vajinal, anal, oral penetrasyon; bir obje kullanarak penetrasyon; üremesini kontrol altına alma, sürekli hamile bırakma ve sütünü ele geçirme amaçlı uygulanan “suni tohumlama”; ve cinsel tatmin uğruna hayvanı yaralama ya da öldürme […]
Hayvanın cinsel istismarıHayvanseverleri pet hayvanlarını (kedi, köpek, kuş…) koruyan ve bu hayvanların haklarını gasp etmeyen ancak diğer hayvan sömürü çeşitlerine devam eden kişiler olarak tanımlayabiliriz. Hayvan sömürüsüne devam eden bu kişilere hayvansever demek çok da mantıklı değil bu yüzden bazı hayvan hakları aktivistleri bu kişileri hayvan seçer olarak tanımlamaktadır. Daha güzel bir dünya tabi ki sevgisiz olamaz […]
HayvanseverHemşehri bir coğrafi ya da kültürel kökeni paylaşıp, başka bir coğrafya ya da kültür içerisinde yaşayanları bir araya getiren kuruluşlardır. Genellikle üyelerinin sosyalleşmelerini, kökenlerine duydukları özlemlerini gidermelerini, bağları sürüyorsa geriye yönelik hizmetler yapmayı ve üyelerinin yeni ortamlarındaki sorunlarıyla baş etmelerinde onlara destek olmayı hedeflerler. Bunların önemli bir kısmı, bir şehir ya da köy kökenli olup […]
HemşehriHer zaman her yerde performans modeli (“Anytime anywhere” performance model[1]): Günün her saatinde ve yılın her zamanında erişilebilir olmak ve ihtiyaç halinde coğrafi olarak yer değiştirmeyi kapsayan modeldir.[2] Günümüzde oldukça yaygın olarak uygulanan bu model, kadınlar açısından olumsuz sonuçlar doğurmaktadır, çünkü hem kültürel olarak kadınların coğrafi olarak yer değiştirmesinin önünde engeller vardır, hem de çocuk […]
Her Zaman Her Yerde Performans ModeliHesap verebilirlik yetki, sorumluluk ve görevlerle ilgili sorumlu ve cevap verebilir davranma gerekliliği. Örneğin, yöneticiler hesap verebilir şekilde çalışıyorsa, görevleriyle ilgili eleştiri, talep ya da önerileri dikkate alarak bu yönde hareket eder; bir başarısızlık, yetersizlik, ihlal ya da hilekarlık durumunda, sorumluluğu üzerine alır; sorumlular, kuralların ve yasaların çerçevesinde uyarılır, kınanır yada görevden uzaklaştırma gibi daha […]
Hesap VerebilirlikYetki ve kaynakların bireyle, kurum ve kuruluşlar ( kamu kesimi, özel sektör, sivil toplum) tarafından amacına uygun ve etkin bir biçimde kullanıldığının denetlenebilmesi anlamına gelir. Hesap verebilirlik, faaliyetlerin ve ilgili verilen tüm paydaşlarca erişilebilir bir biçimde paylaşılması ve yetkililerin bunlarla ilgili sorumluluk üstlenmesiyle mümkün olur.
Hesap VerebilirlikHeteronormativite heteroseksüelliğin normal ve tek cinsel yönelim olarak görülmesi, toplumsal değerlerin, kuralların ve yaşam biçimlerinin herkes heteroseksüelmiş gibi kabul edilmesidir. İnsanların kadın ve erkek olarak ikiye ayrılmasını; cinsel ilişkilerin/evliliklerin sadece ve sadece karşı cinsiyetlere sahip kişiler arasında olabileceğini ve her cinsiyetin kendine has rolleri olduğunu iddia eden inançlar, düşünceler, normlar bütünüdür. ***Kaos GL’nin hazırladığı […]
HeteronormativiteHeteroseksizm terimi heteroseksüelliğin yegane cinsel yönelim olduğunu ileri süren, diğer cinsel yönelimleri yok sayan, baskılayan ya da aşağılayan ideolojidir. Kadınlara yönelik ayrımcılık olan seksizmin (cinsiyetçilik), heteroseksüel olmayanlara yönelik halidir. Heteroseksizm, heteroseksüelliği bir zorunluluk olarak görme ve biricik varoluş biçimi olarak dayatma halidir. Heteroseksizm, Gordan’ın sosyoloji sözlüğündeki tanıma göre, ‘Karşı cinsten insanların ilişkiye girdiği heteroseksüelliğin karşıtı […]
HeteroseksizmHeteroseksüel duygusal/cinsel açıdan karşı cinsiyete ilgi duyan kadın veya erkek. Heteroseksüellik, kendiliğinden ve zorunlu olarak, toplumda egemen olan var oluştur. Toplumda “norm” olan heteroseksüellik olduğundan ve aksini söylemedikçe herkes heteroseksüel sayıldığından heteroseksüel bireyler, kendilerini heteroseksüel diye tanımlamak gereği duymazlar. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
HeteroseksüelHimayeci doğrudan maddi ya da maddi karşılığı olan yardımlar yapmayı değil de ilgili dezavantajlı grubu fiziksel olarak güçlendirerek korumayı önüne hedef olarak koyan himayeci nitelikte hayırsever kuruluşlar da mevcuttur. “Himayeci Hayırsever Kuruluşlar” genellikle dezavantajlı grubun yakınları ya da bu grupla ilgilenen uzmanlar tarafından kurulurlar. Kimi daha az görünen örneklerinde ise, o dezavantajlı gruba sempati besleyen […]
HimayeciHomofobi genel anlamıyla eşcinsellere ilişkin olumsuz duygu, tutum ve davranışlar olarak tanımlanır. Homofobi, kişisel bir korku ve irrasyonel bir inanç olmanın çok ötesinde kültür ve anlam sistemleriyle, kurumlar ve sosyal geleneklerle ilişkili olarak ele alınması gereken politik bir alanda oluşan, gruplar arası bir sürece işaret eder. Homofobi, daha bireysel (kişilik, benlik algısı, bilişsel yapılar vb.) […]
HomofobiHukuk devleti, devlet dahil tüm güçlerin hukukla sınırlandırıldığı ve tüm hakların hukukla korunduğu devlet. Hukuk devleti ve kuvvetler ayrılığı ilkeleri, denge denetleme sisteminin dayandığı iki önemli kavramı oluşturur. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Hukuk DevletiHukukun üstünlüğü, hiç kimsenin hukukun üzerinde olmaması; herkesin yasalar önündeki eşitliği. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Hukukun Üstünlüğüİkame hipotezi (Substitution hypothesis)[1]: Hem kadın hem erkek sektörlerinde, kriz zamanlarında maliyet tasarrufu sağlayan stratejilere duyulan ihtiyacın, kadın emeğinin daha yoğun kullanımına yol açtığını iddia eden hipotezdir. [1] Özge İzdeş, 2012, Economic cycles and gendered employment patterns in Turkey, The Global Economic Crisis and the Developing World: Implications and prospects for recovery and growth içinde.
İkame Hipoteziİkili iş yükü sendromu (Double-burden syndrome [1]): İkinci vardiya (second shift) olarak da adlandırılan bu sendrom, iş ve evdeki sorumlulukların halihazırda aile hayatındaki sorumluluk ve sınırlandırmaların merkezinde bulunan kadınlar için ağır bir yük haline gelmesi olarak tanımlanmaktadır.[2] Başka bir deyişle ev dışında ücretli çalışan kadınların ev içindeki ücretsiz bakımı da karşılaması söz konusudur ve bu, […]
İkili İş Yükü SendromuBirincil emek piyasası – İkincil emek piyasası[1], İkili/ Çifte emek/ İşgücü piyasası kuramı[2] (Primary vs. Secondary labor market, Dual labor / labor force market theory): İkili işgücü piyasası modeli ekonomiyi ikiye ayırır. Burada ilk kategori altında birincil ve yüksek ücretli olan sektörler yer alırken, ikinci kategoriyi düşük ücretli ve ikincil sektörler oluşturmaktadır. Bu ayrım ekonomik […]
İkili İşgücüİnsan dışı hayvan, toplumda yerleşmiş olan ve insanı hayvan tanımının dışında bırakan bakış açısı, hayvanlar kurduğumuz ilişkileri de etkiler. Hayvan hakları aktivistleri insanın da bir hayvan türü olduğu bilgisine de atıf yaparak hayvanları tanımlamak için insan dışı hayvan terimini kullanırlar.
İnsan Dışı HayvanHer şeyin insan ve insana hizmet etmek için var olduğuna inanan bir düşüncedir. İnsanın dünyayı ve dünyada yaşayan bütün canlıları kullanabilen bir kaynak olarak görmesi insan merkezci düşüncenin bir sonucudur. Özellikle tek tanrılı dinlerin temelindeki düşünce insan merkezciliktir. İnsan menfaati için hayvan kullanımını savunan kişilerin sıklıkla gerekçe gösterdikleri şey, hayvanların insan için yaratılmış olduğu inancıdır. […]
İnsan Merkezcilik (ANTROPOSANTRIZM)Formel, insana yakışır, sürdürülebilir iş – Enformel, güvencesiz iş (Formal, decent, sustainable work vs. Informal, vulnerable, unprotected work)[1]: ILO’ya göre insana yakışır işler; ‘insan haklarının korunduğu, gerekli sosyal koruma ile birlikte insan onuruna yakışır bir hayat sürmeye yetecek bir ücretin ödendiği, erişimde eşit koşulların sunulduğu verimli işlerdir’. Bu tanımdan yola çıkarak enformel işlerin çoğunluğu insana […]
İnsana Yakışır İşİnsani gelişmişlik ya da İnsani gelişme, İnsani gelişme endeksi: (Human development, Human Development Index): Farklı ülkelerdeki insani gelişme koşullarının temsili ve karşılaştırılması için kullanılan bu endeks, refah tanımı üzerinden hareket etmekte ve insani gelişmişliği üç boyutta takip etmektedir. Bunlar: ‘Uzun ve sağlıklı yaşama (yaşam süresiyle ölçülür), eğitilmiş olmak (yetişkin okur-yazarlığı) ve iyi bir yaşam standardına […]
İnsani Gelişme Endeksiİnterseks kadın ve erkekler için olağan sayılmayan bir şekilde dış genital organ ya da iç üreme sistemi ile doğmuş kişi. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
İnterseksİş gücüne/ İş gücü piyasasına katılma oranı[1] (Labor market participation/ Labor force participation): İş gücüne katılım oranı, ‘iş gücünün, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içindeki oranı’ olarak tanımlanmakta, bu durumda kadının iş gücüne katılım oranı ise iş gücünün kurumsal olmayan çalışma çağındaki kadın nüfusu içindeki oranı olmaktadır; iş gücü ise ‘referans dönemi içinde ekonomik mal […]
İş Gücüne Katılma Oranıİş gücünün cinsiyet bileşimi (Gender composition of labor): İşgücüne katılan kadın ve erkek sayısının birbirine oranıdır.
İş Gücünün Cinsiyet Bileşimiİş güvensizliği (Job insecurity[1]): Çalışanların çalıştıkları işte sürekli olarak devam edip etmeyeceklerine dair sahip oldukları güven eksikliğidir. Bunun karşısında güvenli istihdamdan bahsedebilmek için sınırsız kariyerlerin, esnekliğin, yeni işveren-çalışan sözleşmelerinin ve kurumsal yapılanmanın söz konusu olmaması gerekmektedir. İş güvensizliğinde her ne kadar güvensizlik üzerinden kurulan bir kültür olsa da bunun özgürleştirici özelliğinden bahseden çalışmalara da rastlamak […]
İş Güvensizliğiİş ve aile yaşamının uzlaştırılması/ uyumlaştırılması/ bağdaştırılması[1], Ev iş harmonisi / uyumlaştırma (Reconciliation/harmonization/association of work and family life/home, Domestic work harmony): Kadının çalıştığı durumda ev işlerinin tamamından sorumlu olduğu algısı kadınlar için çifte yük getirmekte ve buna dair önlemler alınması gerekmektedir (Bkz. Çifte yük). Bunun dışında da ailenin getirdiği sorumluluklar kişilerin çalışma hayatında zorluklarla karşılaşmasına […]
İş ve Aile Yaşamının Uzlaştırılmasıİş yeri ayrımcılığı (Workplace discrimination[1]): Cinsiyete yönelik ayrımcılığın, başka bir deyişle bir kişiye cinsiyetinden ötürü olumsuz davranış sergilemenin iş yerinde gerçekleşmesidir. Burada mağdur olan kişi çalışan ya da çalışan adayı olabilir. [2] Aynı zamanda ayrımcılığı sergileyen kişi ile ayrımcılığa maruz kalan kişi arasındaki hiyerarşik ilişki de burada belirleyici olabilmektedir. [1] UN Women, 2015, Progress of […]
İş Yeri Ayrımcılığı(Uluslararası) İş gücü standardı, İş Yerinde Temel Haklar ((International) Labor standards[1], Fundamental rights at work): Uluslararası düzeyde ortaya konan bu standartlar temel işçi haklarını korumayı, iş güvenliğini ve istihdam konusundaki şartları iyileştirmeyi hedeflemektedir. Neo-klasik ve kurumsalcı olmak üzere iki farklı yaklaşımla ortaya konan bu standartlar için neo-klasik yaklaşım, düzenlemelerin ortadan kalkması gerektiğini savunurken, kurumsalcılar düzenlemelerin […]
İş Yerinde Temel Haklar, (Uluslararası) İş gücü standardıİşe tutundurma politikaları (Job attachment policies): Kadınların ve diğer özel durumu bulunan çalışanların işlerine devam etmeleri için uygulanan esnek çalışma koşulları, doğum izni ya da koçluk desteği gibi destek mekanizmalarıdır. Bu politikaların detaylandırılması ve çeşitliliği kapsayacak şekilde ele alınması kadının güçlenmesi açısından oldukça büyük önem arz etmektedir.
İşe Tutundurma Politikalarıİşsizliğe karşı koruma (Protection against unemployment[1]): ILO’nun bu konudaki kongresinin kararlarına göre ülkeler; kısmi istihdam durumunun koşullarını karşılamak, koruma altına alınan kişilerin sayısını arttırmak, yardım oranını arttırmak, bekleme süresini kısaltmak, yardım ödemelerinin süresini arttırmak, part-time çalışanların işe dair durumlarına duruma bağlı sosyal güvenlik sistemlerini adapte etmek, işsizlere ve işsiz yakınlarına sağlık hizmeti sağlamakla yükümlüdür.[2] [1] […]
İşsizliğe Karşı Korumaİşsizlik (Unemployment): TÜİK işsiz kişileri ‘Referans dönemi içinde istihdam halinde olmayan (kâr karşılığı, yevmiyeli, ücretli ya da ücretsiz olarak hiçbir işte çalışmamış ve böyle bir iş ile bağlantısı olmayan) kişilerden iş aramak için son üç ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 15 gün içinde işbaşı yapabilecek durumda olan kurumsal olmayan çalışma […]
İşsizlikİşsizlik yardımı (Unemployment benefits[1]): İş arayan işsiz kişilere devletin belirli bir süre için yaptığı nakdi yardımdır.[2] [1] UN Women , 2015, UN Women Flagship Programming Initiatives, 16 Theories of Change. [2] Cambridge Dictionaries Online, t.y., http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/unemployment-benefit
İşsizlik Yardımıİstihdam garantisi planı (Employment guarantee scheme): İstihdam garantisi planları yoksullukla mücadele için hanenin gelirinin artırılması amacıyla izlenen yollardan biridir. Burada kişilere her yıl belirli bir süre istihdam edilme garantisi verilir ve bu sayede garantisi olan ve genelde nakit olarak verilen bir gelirin kazanılması sağlanır.[1] [1] Jessica Hagen-Zanker, Anna McCord ve Rebecca Holmes, Systematic Review of […]
İstihdam Garantisi Planıİstihdam oranı[1] (Employment rate): “İstihdamın, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus içindeki oranıdır.”[2] [1] Global Compact Türkiye, 20 Kasım 2014, Kadının Güçlenmesi Çalışma Grubu Ön Rapor [2] TÜİK, 2011, Hanehalkı İşgücü Araştırması Mikro Veri Seti http://www.tuik.gov.tr/MicroVeri/Hia_2011/turkce/metaveri/tanim/index.html
İstihdam Oranıİstikrarsız çalışma biçimleri (Precarious forms of work): Özellikle işgücüne katılımın ilk aşamasında karşımıza çıkan istikrarsız çalışma için altı koşuldan söz etmek mümkündür: ‘Mecburi part-time iş, mecburi geçici sözleşme (involuntary temporary contract[1]), atipik çalışma (gece, gündüz, Cumartesi, Pazar vardiyalarını içeren işler), güvensizlik (işi kaybetme korkusu), halihazırdaki işi geçiş işi olarak düşünmek, halihazırdaki işten çalışma saati, ücret […]
İstikrarsız Çalışma BiçimleriKadın bütçesi (Women’s budget): Bütçelerde toplumsal cinsiyet eşitliğinin tesisine ilişkin düzenlemelere yer verilmesidir. Avustralya bu düzenlemelerin gerçekleştirildiği ilk ülke olmuştur. Pilot uygulama çalışması ile ilk olarak, “Kadınların Bütçe Programı” başlığı altında düzenleme yapılmış ve bazı eyaletlerinde yürürlüğe konulmuştur. Kadın bütçesi içerisinde engelli ve çocuklara dair kalemlere de yer verilmektedir. Bu program, bütçenin kadınlar üzerinde nasıl bir […]
Kadın BütçesiKadın işgücü arzı (Female labor supply[1]): Bir ülkede, istihdamda olup çalışan kişilerin sayısıyla işsiz kişilerinin sayısının toplamı, işgücü arzını oluşturmaktadır.[2] Kadın işgücü arzı da, buradan hareketle, çalışan ve işsiz kadınların tamamı olarak tanımlanmaktadır. [1] Angela Cipollone, Eleonora Patacchini ve Giovanni Vallanti, 2012, Women Labor Market Performance in Europe: Trends and Shaping Factors, http://www.neujobs.eu/sites/default/files/event/2012/03/VALLANTI-REPORT_complete.pdf [2] Metin […]
Kadın İşgücü ArzıKadın kotası [1] (Women’s quota): Pozitif ayrımcılık yapılarak, toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik etmek amacıyla, kadınların çeşitli kurum ve yapılarda belirli bir orandan daha düşük seviyede katılımının veya temsiliyetinin önüne geçmek için uygulanan kota sistemidir.[2] (Bkz. Pozitif ayrımcılık). [1] Türkiye’deki Kadın Thesaurusu, 2009, Kadın Konulu Kavramlar Dizini, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı [2] Serpil […]
Kadın KotasıKadın yoksulluğu, Kadının yoksullaşması[1], Yoksullaşan köylü/kentli kadın (Poverty of women, Impoverishment of Women, Impoverished rural/urban women[2]): Kadınlar yoksulluğu erkeklerden farklı şekillerde deneyimlemektedir. Kadının yoksulluğunu ele alırken ayırt edici 2 temel özellikten bahsetmek mümkündür: Bunlardan ilki kadınların işgücü piyasasındaki dezavantajlı konumudur, ikincisi ise eğitime ulaşımda kadınların önüne çıkan engellerdir. Ailelerdeki yoksulluk durumu çocuk ve yaşlı bakımı, […]
Kadın YoksulluğuKadın yönetici oranı[1] (Ratio of women working in executive positions / executives): Yönetici pozisyonda çalışan kadınların, çalışan kadınların toplam sayısına oranıdır. [1] TİSK, 2008, OECD Ülkelerinde Kadınlar ve Erkekler, https://tisk.org.tr/tr/e-yayinlar/289_oecd_ulkelerinde_kadinlar/pdf_289_oecd_ulkelerinde_kadinlar.pdf
Kadın Yönetici OranıKadına yönelik şiddet, Cinsel şiddet ve taciz, toplumsal cinsiyete dayalı şiddet ve taciz, (Sexual violence and harassment, Gender-based violence and harassment, Violence against women): Bir kadına kadın olduğu için uygulanan ya da kadınları şiddete uğrayan diğerlerine nazaran orantısız şekilde etkileyen şiddet ya da tacizdir.[1] [1] Strenghtening Health System Responses to Gender-Based Violence in Eastern Europe […]
Kadına Yönelik ŞiddetKadının aile reisi olduğu haneler – Kadının geçimini sağladığı aileler (Female-headed households vs. Female-maintained households): Kadının dul kalması, terk edilmesi ya da boşanması durumunda kadının ailenin geçimini sağladığı durumda karşımıza çıkan hanelere kadının aile reisi olduğu aileler denirken, hane içerisinde geçimin sağlanacağı gelirin kadın tarafından sağlandığı hanelere kadının geçimini sağladığı aileler adı verilmektedir. Ekonominin iyileştirilmesi […]
Kadının Aile Reisi Olduğu HanelerKadının evde istihdamı/ Evde çalışma/ Evden çalışma/ Evde çalışan işçiler [1] /Ev tabanlı çalışma (Employment of women at work / Work at home/ Work from home/ Indoor staff / Home based work[2]): Evde çalışma esnek çalışma türlerinden biridir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) evde çalışmayı bir işveren ya da aracı için işçinin seçtiği bir yerde, genellikle […]
Kadının Evde İstihdamıKadının görünmeyen emeği (Invisible labor of women): Cinsiyete dayalı iş bölümü ve toplumsal cinsiyet ilişkileri üzerinden tanımlanan kadının görünmeyen emeği, karşılıksız harcandığı ve yapılan işler mesai çerçevesinde değerlendirilmediği için doğallaştırılmıştır, bu nedenle de ‘görünmeyen emek’ olarak adlandırılmaktadır. [1] [1] Gülnur Acar-Savran ve Nesrin Tura Demiryontan, 1992, Kadının Görünmeyen Emeği: Maddeci Bir Feminizm Üzerine.
Kadının Görünmeyen EmeğiKadının işgücü piyasasına bağlılığı (Women’s labor market/labor force attachment[1]): İşgücü piyasasına bağlılığın ölçümlenmesi istihdam, işsizlik ve bu iki kategori arasındaki geçişlerin göz önüne alınması ile sağlanmaktadır. Burada kadınlar genel anlamda işgücünden istihdam edilmişken ayrılırken, erkekler genelde işsiz oldukları durumlarda işgücünden ayrılmaktadır. Burada çocuk sahibi olma faktörünün göz önüne alınması gerekliliğinin altı çizilmektedir.[2] Çocuk sahibi olan […]
Kadının İşgücü Piyasasına BağlılığıKadının özne oluşu (Women’s agency): Kadının özne oluşu, bir kadının önemli gördüğü hedef ve değerler için her şeyi yapma ve başarma özgürlüğünün olması olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda özne oluş kavramı hem sürece hem de olanaklara dair bir özgürlüğe karşılık gelmektedir. Güçlenme kavramı da özne oluş kavramıyla birlikte kullanılmakta, özne oluşun genişlemesi olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda […]
Kadının Özne OluşuKadınların kesintiye uğrayan iş yaşamları (Women’s interrupted working life[1]): Kadınların, özellikle çocuk sahibi olma sonrasında çalışma hayatları sıklıkla kesintiye uğramaktadır. Çocuk bakımının ve ev içindeki işlerin kadınlar tarafından devam ettirilmesi yönündeki eğilim, bu kesintinin kadını iş gücünden ayıracak noktaya getiren etmenlerden biri olarak ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Aynı zamanda kriz dönemlerinde işten çıkarmalarda da kadınların […]
Kadınların Kesintiye Uğrayan İş YaşamlarıKadınların piyasalara eşit erişimi (Women’s equitable access to markets[1]): Kadınların özellikle enformel sektörde ürettikleri ürünlerin piyasada karşılık bulması, kadın girişimcilerin piyasa içerisinde kendilerine yer bulması oldukça zor bir şekilde gerçekleşmektedir, çünkü bu erişim aslen, yoğunluklu olarak erkeklerden oluşan ağlar üzerinden gerçekleşmektedir. Bu konuda kadın girişimcilerin desteklendiği, kadınların ürettiği ürünlerin piyasa içerisinde pozitif ayrımcılığa uğradığı bir […]
Kadınların Piyasalara Eşit ErişimiKadınların toprağa ve üretken mallara erişimi (Women’s access to land and productive assets[1]): Küresel anlamda gıda güvenliği ancak toprağa ve üretken mallara erişim ile mümkündür. Kadınların kırsal ekonomi içerisinde sahip olduğu önemli rol dikkate alındığında kadınların toprağa ve üretken mallara erişiminin sağlanması ile tarım ekonomisindeki rollerinin güçleneceği savunulmaktadır.[2] [1]UN Women , 2015, UN Women Flagship […]
Kadınların Toprağa ve Üretken Mallara ErişimiKapsayıcı büyüme (Inclusive growth[1]): Kapsayıcı büyüme herkesin büyüme sürecine dahil olduğu ve bu büyümeden elde edilen faydanın herkes tarafından paylaşıldığına emin olunan bir büyüme modelidir; yoksulların yüzleştiği zorlukların, özellikle de sürece katılımlarının önündeki engellerin ortadan kaldırılması bu modelin temel çıkış noktasıdır.[2] Dünya bankasının tanımına göre ise kapsayıcı büyüme ekonomik büyümenin hem hızına hem de örüntüsüne […]
Kapsayıcı BüyümeKarnizm latince ‘karn’ kökünden türemiş bir kavramdır. ‘Karn’ etçilik demektir, etçillik değil. Etin biyolojik bir ihtiyaç değil, psikolojik ve sosyolojik bir istek haline gelmesi nedeniyle, hayvan yemenin “normal” olduğu savunan görüştür.
KarnizmKarşıt giysicilik, geçici olarak karşı cinsten biri gibi yaşamak için, o cinse ait giysilerin giyilmesi ve karşı cins gibi davranılmasıdır. Kalıcı bir cinsiyet değişikliği özlemi veya bununla ilgili hormonal/cerrahi tedavi isteği yoktur. Bu terim Avrupa’daki Crossdresser’a denk gelir ama ülkemizde daha çok transseksüellikle karıştırılmaktadır. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
Karşıt Giysicilik-Tra(ns)vestizm (Transvestism)Katılımcılık, vatandaşların kendi yaşamlarını ve toplumu doğrudan etkileyen kamu politikalarını yönlendirmek üzere, siyasi karar alma mekanizması ve yönetim süreçlerine, temsil yolu ile ya da doğrudan dahil olmaları. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
KatılımcılıkKayıt dışı istihdam (Informal employment[1]): Ücretli ve ücretsiz aile işçilerini de kapsayan enformel istihdam tanımı temelde dört ana gruptan oluşmaktadır: ‘Hiçbir yere kayıt yaptırmayan işlerde çalışanlar, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna tabi olmadan kayıt dışı çalışanlar, enformel kabul edilen işlerde çalışanlar, esas işi dışındaki sürelerde kayıt dışı çalışanlar.’[2] Kadınların çoğunlukta olduğu enformel sektörde, ev eksenli […]
Kayıt Dışı İstihdamKayıtlı beraberlik birlikte olduklarını teyit eden resmi bir belgeyi imzalayabilirler; ki bu durumun getirdiği avantajlar heteroseksüel partner evliliklerinin getirdiklerine oldukça yakındır. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
Kayıtlı beraberlikÖğretim programlarında herhangi bir etkileşim sonucunda bireyin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alanda edinmeleri hedeflenen becerilerdir. *Psikomotor: Herhangi bir eylemi belirli bir beceri ölçüsüne göre yapabilme. *ERG Sözlüğünden alınmıştır.
KazanımKemer sıkma politikaları (Austerity policies [1]): Hükümetin bütçe açığını azaltmak için vergi arttırımı, harcamalarda kısıntı gibi yöntemlere başvurduğu politikalardır. Bu tür dönemler kadınların, özelde de yoksul ve işsiz kadınların daha fazla ayrımcılığa uğradığı zamanlar olarak yorumlanmaktadır. [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming Economies, Realizing Rights
Kemer Sıkma PolitikalarıKendi hesabına çalışma[1] (Self-employment): Kendi hesabına çalışmanın tanımlanması ile ilgili literatürde farklı tartışmalar vardır. Bu kategoride yer alan faaliyetlerin çoğunluğu enformel ekonomi içerisinde yer almaktadır, bu da tanımın yapılmasını zorlaştırmaktadır. İşletmesini yöneterek üretim süreçlerini, dağıtım kanallarını ya da verdiği hizmeti geliştiren, yenilikçi metotları takip eden bir girişimci de kendi hesabına çalışan biri olarak tanımlanırken, işsiz […]
Kendi Hesabına ÇalışmaÇöp değil, kompost! Kompost; her türlü organik atığın çürütülmesiyle elde edilen doğal ve zengin içerikli gübredir. Mutfak atıklarının geri dönüşümünü ve toprağın veriminin arttırılmasını sağlar. Evde, bahçenizde yapılabilir; belediyeleri büyük kompost tesisleri kurulması konusunda uyarabilirsiniz. *Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği Ekolojik Dönüşüm Sözlüğü’nden alınmıştır.
KompostKonu bazlı diyalog farklı siyasi, toplumsal, kültürel, etnik vb. arka planlara sahip ve farklı alanlarda çalışmalar yürüten STK’ların ortak bir konu/mesele etrafında bir araya gelip, uzmanlık alanları, farklılıkları ve deneyimleri doğrultusunda müzakere ve istişare etmesi ve bu tartışmalar esnasında iş birliği olanaklarını keşfetmesidir. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Konu bazlı diyalog (issue-based dialogue)Kriz durumunda işgücünün ucuzlaması (Distress sale of labor[1]): İktisat teorisinde birim işgücüne karşılık verilen ücret belirli bir seviyenin altına düştüğünde kişilerin verdiği tepkinin artık olumlu olamayacağı, olumsuz hale geleceğine dair bir argüman söz konusudur. Yine bu argümana göre kişiler olumsuz tepki verecekleri bir ücreti almaktansa kendi geçim seviyelerini istedikleri seviyeye getirmek için daha fazla işgücü […]
Kriz Durumunda İşgücünün UcuzlamasıKulüp bir sanat ya da spor becerisine sahip bireylerin bu aktiviteleri düzenli yapmalarını ve yarışlara, müsabakalara, liglere, turnuvalara ya da çeşitli ulusal ya da uluslararası etkinliklere katılımlarını sağlamak hedefindeki kuruluşlardır. Türkiye’de en yaygın olanı (başta futbol olmak üzere) spor kulüpleridir. Yeni zamanlarda federasyonlaşan dans okulları da hızla çoğalmaktadır. İşletme gibi çalışan birçok spor ve sanat […]
KulüpKuvvetler ayrılığı, gücü elinde tutan kişinin /kişilerin yetkilerinin kısıtlanmasını ya da gücün merkezileşmesini engellemek için devletin yasama, yürütme ve yargı işlevlerinin birbirinden farklı kurumlar tarafından yürütülmesi. Denge ve denetleme mekanizmalarının düzgün çalıştığı bir demokraside yasama, yürütme ve yargı birbirinden ayrıdır, bağımsızdır; hiçbiri diğerinden daha güçlü değildir. Yasaları yapanlarla onları uygulayanlar aynı kişi veya kurumlar değildir. […]
Kuvvetler AyrılığıLaço: Erkek. Kırmızı Şemsiye Cinsel Haklar ve Sağlık Derneği tarafından yayınlanan, Röportaj/Derlemenin Kemal Ördek tarafından gerçekleştirildiği “O Kadınlar”: Trans Kadın Seks İşçilerinin Dilinden Şiddet Hikayeleri kitabındaki Lubuncu Sözcükler Sözlüğü kısmından alınmıştır.
LaçoLezbiyen kadın eşcinsel. Sözcüğün kökeni, M.Ö. 6.yüzyılda, Yunan kadın şair Sappho’nun yaşadığı Lesbos (Türkçe adıyla, Midilli) adasından gelir. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
LezbiyenMadilemek kötülemek, zarar vermek, darp etmek, vs. Kırmızı Şemsiye Cinsel Haklar ve Sağlık Derneği tarafından yayınlanan, Röportaj/Derlemenin Kemal Ördek tarafından gerçekleştirildiği “O Kadınlar”: Trans Kadın Seks İşçilerinin Dilinden Şiddet Hikayeleri kitabındaki Lubuncu Sözcükler Sözlüğü kısmından alınmıştır.
MadilemekMadilik (yapmak): kötülük (yapmak). Kırmızı Şemsiye Cinsel Haklar ve Sağlık Derneği tarafından yayınlanan, Röportaj/Derlemenin Kemal Ördek tarafından gerçekleştirildiği “O Kadınlar”: Trans Kadın Seks İşçilerinin Dilinden Şiddet Hikayeleri kitabındaki Lubuncu Sözcükler Sözlüğü kısmından alınmıştır.
Madilik (yapmak)Mağdur Suçlayıcılık yaşanılan bir mağduriyette çeşitli gerekçelerle kabahati o mağduriyeti yaşayan kişiye yapıştırarak faili aklayan yaklaşım. Mağdur suçlayıcılık İngilizce’de ‘Victim-blaming’ olarak kullanılıyor. Cinsel şiddet durumlarında, mağdur olan kişide kusur ya da kabahat bulmaya çalışılarak mağduriyetin kendisinin o kusur üzerinden ortaya çıktığı mesajı verilir. Mağdur suçlayıcılar “hiçkimse cinsel şiddeti hak etmez” yerine “bazı insanlar cinsel şiddeti […]
Mağdur SuçlayıcılıkMakroekonomik politikalarda toplumsal cinsiyet yanlılığı (Gender bias in macroeconomic policy[1]): Makroekonomik politikaların erkeklerin yararına olması durumudur. Makroekonomik politikalar göz önüne alındığında bu yanlılığın özellikle ekmeği kazanan erkek yanlılığı (Bkz. Evi geçindiren erkek yanlılığı), deflasyon yanlılığı, özelleştirme yanlılığı, yanlı politikalar ve hatalı yatırımlarda ortaya çıktığı görülmektedir. Deflasyon yanlılığında merkez bankaları enflasyonu belirli bir değerin altında tutmaya […]
Makroekonomik Politikalarda Toplumsal Cinsiyet YanlılığıMeslek / sektör eksenli: Bir mesleğin ya da sektörün promosyonunu ve geliştirilmesini, bireylerin bu eksende çıkarlarının korunmasını sağlama hedefindeki kuruluşlardır. Genellikle oda gibi hareket ederler. Mesleğin geliştirilmesi, meslektaşların dayanışması, mesleki sorunların çözülmesi yönünde faaliyette bulunurlar. Mesleki çıkarları savunmaları itibari ile Savunucu Kuruluşlara benzeseler de evrensel temelli hak eksenli savunuculuk faaliyetlerinden farklı olarak tikel bir çıkarın […]
Meslek / Sektör EksenliMeydan modeli sivil toplumun demokratikleşmesinde dönüştürücü gücü ortaya çıkarmak için sivil toplum dünyasının kendi uzmanlık alanlarını ve farklılıklarını içererek, ortak sorunlar etrafında birbiriyle konuşması, birbirini dinlemesi, anlaması ve iş birliği içeren çözümler geliştirmesini kolaylaştırmak adına geliştirilmiş bir model/platform/zemin. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Meydan ModeliMikrokredi/ Mikrofinans (Microcredit/ Microfinance): Dünyanın özellikle yoksul bölgelerinde ekonomik kalkınmada kullanılan bu yöntem, büyük oranda kadın yoksulluğuyla mücadele amacıyla kullanılmaktadır. 1976 yılında Bangladeş Grameen Bank örneği ile başlayan bu uygulama kısa sürede dünyanın birçok yerinde uygulanmaya başlamıştır. Mikrofinans ise “yoksul insanlara, özellikle de kadınlara kredi, tasarruf ve diğer temel finansal hizmetlerin sağlanması” olarak tanımlanmaktadır. Mikrofinans […]
MikrokrediMuhalefete dayalı çatışma uyuşmazlıkların çözümüne yönelik muhalefete dayalı yaklaşımlar, çatışan tarafların kendilerini birbiriyle uyuşmayan sonuçlar için rekabet eden rakipler olarak algılamasıyla ortaya çıkar. Buna karşın, işbirliğine dayalı problem çözme yaklaşımı herkesin çıkarlarına hitap eden ve karşılıklı olarak yararlı olan çözümler bulmak için kaynakları birleştirir. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Muhalefete Dayalı Çatışma – İşbirliğine Dayalı Çatışma (Adversarial versus cooperative approaches to conflict)Muhalefete dayalı çatışma, uyuşmazlıkların çözümüne yönelik muhalefete dayalı yaklaşımlar, çatışan tarafların kendilerini birbiriyle uyuşmayan sonuçlar için rekabet eden rakipler olarak algılamasıyla ortaya çıkar. Buna karşın, işbirliğine dayalı problem çözme yaklaşımı herkesin çıkarlarına hitap eden ve karşılıklı olarak yararlı olan çözümler bulmak için kaynakları birleştirir.
Muhalefete dayalı çatışma – işbirliğine dayalı çatışma (Adversarial versus cooperative approaches to conflict):Müzakere, çatışmalı tarafların birbirlerinin ihtiyaçlarını, kaygılarını ve çıkarlarını keşfederek ve gözeterek ortak bir çözüme ulaşmaya çalışmalarını ifade eder.
MüzakereMüzakere çatışmalı tarafların birbirlerinin ihtiyaçlarını, kaygılarını ve çıkarlarını keşfederek ve gözeterek ortak bir çözüme ulaşmaya çalışmalarını ifade eder. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
MüzakereNefret suçu bir kişiye veya gruba karşı ırk, dil, din, cinsiyet, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği gibi önyargı doğurabilecek nedenlerden ötürü işlenen, genellikle şiddet içeren suçları ifade eder. Eğer bu suç bir defaya mahsus olarak işlenmemişse ve süreklilik arzediyorsa, suç işleyenler nefret grubu olarak adlandırılırlar. Bu suçları engellemeye ve suç işleyenleri cezalandırmaya yönelik düzenlenmiş yasalara ise […]
Nefret SuçuNeonikotinoid böcekleri öldürmek için tarımda kullanılan kimyasal zehirlerin bir türü. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki, dünyanın farklı bölgelerinden toplanan balların %75’inde bu neonikotinoidlerden bulunuyor. Bitkiler için kullanılan bu zehirler, bitkilerdeki nektarlardan beslenen arıları öldürüyor. Avrupa yasakladı, sıra Türkiye’de! *Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği Ekolojik Dönüşüm Sözlüğü’nden alınmıştır.
NeonikotinoidNüfusun atalet oranı[1] (Inertia rate of population or ‘Not in education, not in labor force’): ‘Ne eğitime devam eden ne de çalışan’ nüfus oranı olarak tanımlanmaktadır.[2] Bu nüfusun çoğunluğunu ise kadınlar oluşturmaktadır. Büyük oranda ev içi sorumlulukların eşit bir şekilde paylaşılmamasından kaynaklı bu durumun Türkçe’de yaygın bir şekilde atalet kelimesiyle ifade edilmesi ise kadınların maruz […]
Nüfusun Atalet OranıDuygulara ve cinselliğe dayalı tüm ilişkiler ve ilişkilenmelerde rızanın varlığının sorgulandığı ve konuşulduğu bir iletişim biçiminin toplumda normalleşmesi, doğallaşması. İngilizce’de ‘consent culture’ olarak kullanılan bu kavramı Türkçe‘ye ‘onay kültürü’ olarak çevirmeyi tercih ediyoruz. Rıza kavramı hem Türkçe‘de hem de İngilizce’de olumlanan onayı, ya da olumlayarak istemeyi tam olarak karşılamadığından ve daha çok hukukta kullanıldığından bu […]
Onay KültürüOrtak zemin yaklaşımı, anlaşmazlıkları çözmek için kullanılan, ilgili tarafların birbirlerinin farklılıklarını anladığı ve bu farklılıklara saygı duyduğu ve iki taraf için de faydalı bir anlaşmaya varılan bir metottur. Buna bazen kooperatif, iş birlikçi veya kazan-kazan yaklaşımı denir ve bireyler arasındaki günlük küçük anlaşmazlıklardan toplulukları ayıranlara kadar her türlü çatışmaya uygulanabilir.
Ortak zemin (Common Ground) yaklaşımıOrtak zemin medyası, çatışmanın işbirlikçi eyleme dönüşümünü; radyo, TV, film, baskı ve internet gibi iletişim kanallarını kullanarak destekler. Amaç, sonuç arayışını teşvik ederken tartışmalı problemlerin bilgilendirici ve eğlendirici şekillerde incelebileceğini göstermektir.
Ortak zemin medyasıOrtak zemin medyası çatışmanın işbirlikçi eyleme dönüşümünü; radyo, TV, film, baskı ve internet gibi iletişim kanallarını kullanarak destekler. Amaç, sonuç arayışını teşvik ederken tartışmalı problemlerin bilgilendirici ve eğlendirici şekillerde incelebileceğini göstermektir. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Ortak Zemin MedyasıOrtak zemin yaklaşımı anlaşmazlıkları çözmek için kullanılan, ilgili tarafların birbirlerinin farklılıklarını anladığı ve bu farklılıklara saygı duyduğu ve iki taraf için de faydalı bir anlaşmaya varılan bir metottur. Buna bazen kooperatif, iş birlikçi veya kazan-kazan yaklaşımı denir ve bireyler arasındaki günlük küçük anlaşmazlıklardan toplulukları ayıranlara kadar her türlü çatışmaya uygulanabilir. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Ortak Zemin Yaklaşımı (Common Ground)Özelleştirme/metalaştırma yanlılığı (Privatization/commodification bias[1]): ‘Daha önce kamusal olarak sağlanan, ya da topluma ait kaynaklardan olan bilginin, yaşam formlarının ve ürünlerin aşırı nesneleştirilmesi’dir.[2] [1] UN Women, 2014, Reading Paper Series on Care Economy Book [2] Nilüfer Çağatay ve Korkut Ertürk, 2004, Gender and globalization: a macroeconomic perspective, http://www.ilo.org/legacy/english/integration/download/publicat/4_3_204_wcsdg-wp-19.pdf.
Özelleştirme YanlılığıÖzörgüt toplumun geneline göre dezavantajlı bir konuma sahip bireylerin, konumlarını güçlendirmek amacıyla bizzat meydana getirdikleri kuruluşlardır. Örneğin engellilerin meydana getirdiği engelli kuruluşları böyledir. Bu kuruluşlar, hem grubun kendi aralarında sosyalleşmelerini, hem kapasite artırımını hem de sorunlarına çözüm/hak arayışlarını önüne hedef olarak koyabilirler. Öte yandan bireylerin herhangi bir grup çıkarını korumak amacıyla bir araya gelişleri ya […]
ÖzörgütParça başı iş [1] (Piecework): ‘Çalışan süre karşılığında değil, üretilen ürün karşılığında ücret alınan işler’ olarak tanımlanmaktadır.[2] [1] Türkiye’deki Kadın Thesaurusu, 2009, Kadın Konulu Kavramlar Dizini, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı [2] Merriam-webster Online Dictionary, t.y., Piecework, http://www.merriam-webster.com/dictionary/piecework-
Parça Başı İş(Paylaşılan/Cinsiyet ayrımı gözetmeyen) Ebeveyn izni[1] ((Shared/Gender neutral) Parental leave)[2][3]: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’ya göre ebeveyn izni, ‘annelik izninin bitiminden sonra, çalışan anne ve babalara yeni doğan çocuklarına bir süre bakabilmeleri için istihdam, sosyal güvenlik ve tazminat açısından kendilerini bir derece güvencede hissettirerek verilen izindir. Ebeveyn izni evlat edinen kişilere de tanınır.’[4] [1] Türkiye’deki Kadın Thesaurusu, […]
Paylaşılan Ebeveyn İzniPazar Eksenli kuruluşlar, çıkar üretme hedefli kuruluşlar olup aslında STK olarak değerlendirilmesi tartışmalı olan kuruluşlardır. Bir şirket olarak teşekkül olabilecekken, gönüllü kuruluş olmanın hukuki, etik ya da sosyo-kültürel faydalarından istifade etmek için dernek, vakıf ya da kooperatif olmayı hedeflerler. Öte yandan sivil toplum faaliyetlerine dolaylı destek sağlarken bireysel fayda üretmek suretiyle iktisadi faaliyette bulunanlar ile […]
Pazar EksenliPestisit; böcek, mantar, yabani ot gibi canlılara karşı, tarımda kullanılan kimyasalların genel adıdır. İnsan ve doğaya zararlı olan pestisitler karaciğer, böbrek rahatsızlıkları ve kansere yol açıyor, arıların ölmesine neden olarak biyoçeşitliliği ve yaşamı tehdit ediyor. *Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği Ekolojik Dönüşüm Sözlüğü’nden alınmıştır.
PestisitPozitif ayrımcılık tanımı [1] / Yapıcı eylem / Tersine ya da Tersinden ayrımcılık[2] / Tercihli muamele / Geçici Özel Önlem (Affirmative / Positive discrimination / Affirmative action / Reverse Discrimination / Preferential treatment /Temporary Special Measures): Pozitif ayrımcılık, bir toplumda ayrımcılığa uğrayan grupların lehine geliştirilen politika, strateji, yöntem ve uygulamalar ile bu gruplara avantaj sağlanmasıdır. […]
Pozitif AyrımcılıkVajina. Kırmızı Şemsiye Cinsel Haklar ve Sağlık Derneği tarafından yayınlanan, Röportaj/Derlemenin Kemal Ördek tarafından gerçekleştirildiği “O Kadınlar”: Trans Kadın Seks İşçilerinin Dilinden Şiddet Hikayeleri kitabındaki Lubuncu Sözcükler Sözlüğü kısmından alınmıştır.
PutkaRefah rejimi (Welfare regime): “Refah rejimi” kavramı devletlerin sosyal politikalarına şekil verirken, diğer yandan ‘vatandaşlık rejiminin vatandaşlar arasında nasıl bir dayanışma modeline dayandığını’ anlatmaktadır ve ülkenin refah rejimi, sosyal hizmetlerin arzının kamu, aile ve piyasa arasında nasıl paylaşıldığı ile tanımlanmaktadır. [1] [1] Şemsa Özar ve Burcu Yakut-Çakar, 2012, Aile, Devlet ve Piyasa Kıskacında Boşanmış Kadınlar, […]
Refah RejimiRıza kişinin belirli bir davranışı özgür iradesiyle, sözlü veya bedensel ifade yoluyla onaylaması. Cinsellik içinde rıza kavramı cinsel davranışlar çerçevesinde kullanılır. Cinsel davranışın tam olarak başladığı an kişiler için son derece farklı olabilir. Bu nedenle rıza aynı zamanda iletişim, çok soru sorma, birbirini dinleme ve birbirinin sınırlarına saygı gösterme anlamına gelir. Daha önce rıza gösterilen […]
RızaRıza inşası, kişinin rıza göstermediği herhangi bir cinsel davranıştaki Hayır’ı Evet’e çevirmek için kullanılan ve ‘fiziksel zorlama içermeyen’ bütün yöntemler. Bu yöntemler ısrar(sürekli talep etme), manipülasyon(rahatlatıcı yalan söyleme), duygusal tehditler (rıza verilmezse başkalarına gitme tehdidi), ikna süreçleri (hediyeler, maddi destek ve ikram), duygusal baskı (kişiye kendini suçlu hissettirme), kaygıyı azaltma (birliktelik üzerine verilen güvenceler) vb. […]
Rıza İnşasıSaklanan ücret [1] (Reservation wage[2]): İş piyasasına girme aşamasında tercih edilen en düşük ücrettir.[3] Kadınların işe girmek için daha düşük ücretler kabul etmesi söz konusudur. [1] Aysıt Tansel, 2012, 2050’ye Doğru Nüfusbilim ve Yönetim: İşgücü Piyasasına Bakış, http://www.tusiad.org.tr/__rsc/shared/file/Isgucu-Piyasasina-Bakis-.pdf [2]Angela Cipollone, Eleonora Patacchini ve Giovanni Vallanti, 2012, Women Labor Market Performance in Europe: Trends and Shaping […]
Saklanan ÜcretSavunucu bir dezavantajlı grubun, doğanın, hayvanların, çevrenin, insan ve tüketici haklarının politika düzeyinde ve yurttaş vicdanında savunulmasını sağlayan kuruluşlardır. Bu kuruluşlar önlerine politikaların iyileştirilmesi veya uygulamaların düzeltilmesi gibi doğrudan hedefler koyarlar, ya da yurttaşları meselenin sahibi haline getirmek gibi dolaylı bir fayda hedeflerler. Öte yandan bir fikri, ideolojiyi, bir çıkarı, bir grubun doğrusunu, mesleki bir […]
SavunucuSendai Afet Risk Azaltma Çerçevesi 2015-2030 yılları arasındaki 15 yıl zarfında, “Afet riskini ve bireylerin, işletmelerin, toplulukların ve ülkelerin afet nedeniyle can, geçim kaynağı, sağlık ve ekonomik, fiziksel, sosyal, kültürel ve çevresel varlık kayıplarını önemli ölçüde azaltmak” sonucuna ulaşmayı amaçlar. Daha Güvenli bir Dünya için Yokohama Stratejisi ve Hyogo Çerçeve Eylem Planı’nda yer alan ilkelerden faydalanarak hazırlanan Sendai Afet […]
Sendai Afet Risk Azaltma ÇerçevesiServet eşitsizliği (Wealth-based inequality[1]): Servet dağılımında, toplumun farklı kesimleri arasındaki eşitsizliğe verilen isimdir. [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming Economies, Realizing Rights
Servet EşitsizliğiSivil Sayfalar, sivil toplumu, STK’ları takip etmek, haklarında bilgi ve haber almak, güncel haberleri sivil toplum bağlamında izlemek ve ekosistemde biriken tecrübeyi sivil toplum haberciliği anlayışıyla görünür kılmayı amaçlayan bir platform. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Sivil SayfalarSivil toplum haberciliği sivil toplumda biriken tecrübenin görünür kılınması ve birbirinden farklı alanlarda ve kimliklerde yapılan savunuculuk faaliyetlerinin ortak bir zeminde buluşabilmesine / karşılaşmasına imkan sağlayan habercilik anlayışıdır. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Sivil Toplum HaberciliğiSiyasetin finansman, siyasi partilerin ve siyasilerin varlıklarını devam ettirebilmeleri için gerekli mali kaynağı nereden temin ettikleri, sahip olunan bütçenin nerelere harcandığı ve nasıl denetlendiği gibi sorulara yanıtlar arayan ve bu yanıtlar verilebildiği ölçüde özgür ve adil siyasi rekabet (ile hesap verebilirliği) tesis etmeye yardım eden alan. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Siyasetin FinansmanıSiyasi yönelimli belli bir dünya görüşü ya da inancı paylaşan bireyleri bir araya getiren, paylaşım veya paylaştıklarını tanıtma ve/veya yaygınlaştırma doğrultusunda faaliyetler yapan kuruluşlardır. Bu tür kuruluşların genellikle siyasi .evrelerle organik ya da dolaylı bağları vardır. Bu kuruluşlar, daha pasif yayılmacı olsalar da, genellikle Türkiye’nin temel sorunlarında taraf olurlar ve kamuoyunu etkilemek amacıyla açıklamalar, hatta […]
Siyasi YönelimliSon başvurulacak işveren (Employer of last resort): Kamu hizmeti istihdamı olarak da adlandırılabilecek bu sistem, işsizlikle mücadele için önerilen yöntemlerden biridir. Bu uygulamada çalışmaya “hazır, istekli” ve “çalışabilecek durumda olan”, ancak iş bulamayan kişilerin kamuda, taban bir ücretle istihdam edilmesi söz konusudur. Bu yaklaşım işsizliğe mali bir problem olarak yaklaşılmaması ve üretimin merkeze alınması düşüncesi […]
Son Başvurulacak İşverenSorgulayan vatandaş, vatandaşlık haklarını elde etmek veya hak ihlallerine karşı çıkmak için her zaman eyleme geçmez. Ama karşılaştığı hak ihlalleri ile ilgili ne yapması gerektiğini araştırır ve sorgular. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Sorgulayan VatandaşSosyal beraberlik paktı heteroseksüel çiftlerin sahip olduğu, vergi, emeklilik, miras hakkı gibi birçok konuda olanaklar sağlamaktadır. Kayıt olmuş çiftler beraber araba sigortası edinme, birbirlerini sosyal güvenlik poliçeleri kapsamına alabilmeleri, beraber vergi bildiriminde bulunabilmeleri ve birbirlerine mülkiyetlerini vergi konusunda avantajlı olarak miras bırakabilmeleri gibi haklardan da faydalanabilir. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
Sosyal beraberlik paktıSosyal dışlanma (Social exclusion): Sosyal dışlanma terimi için yapılan tanımlar konunun hangi açıdan ele alındığına göre değişiklik gösterebilir. Bazı tanımlar kimlerin dışlandığına (örneğin fiziksel engelli, yoksullar) yanıt verirken, diğerleri, neyden dışlandığına (örneğin güvenli ve düzenli bir iş), dışlanma sonucunda ortaya çıkan sorunlara (örneğin işsizlik, düşük gelirler), dışlanmaya neden olan süreç ve hangi durumlarda ortaya çıktığına […]
Sosyal DışlanmaSosyal etki, gerçekleştirilen bir müdahale (intervention) sonucunda (program, proje, kampanya, etkinlik) ortaya çıkan sosyal, toplumsal sonuçlar olarak özetlenebilir. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Sosyal EtkiSosyal etki izleme program, proje, kampanya, etkinlik vb. topluma yönelik olan ya da olmayan müdahalelerin sosyal etkisini gözeterek yapılan tasarımdır. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Sosyal Etki İzlemeSosyal etki odaklı tasarım program, proje, kampanya, etkinlik vb. topluma yönelik olan ya da olmayan müdahalelerin sosyal etkisini gözeterek yapılan tasarımdır. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Sosyal Etki Odaklı TasarımSosyal koruma hizmetlerine erişim [1] (Access to social protection): Kadınların istihdama katılmalarının yollarının kolaylaştırılması, düşük gelirli hanelerin ihtiyaçlarının karşılanması ve ailelerin ekonomik risklerinin azaltılmasında sosyal koruma önemli bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. [2] Bu nedenle gelişmekte olan ülkelerin birçoğu sosyal koruma programları yürütmektedir. Kadınlar erkeklere göre daha fazla enformel sektörlerde çalıştıkları ve doğum gibi nedenlerle […]
Sosyal Koruma Hizmetlerine ErişimSosyal koruma tabanı (Social protection floor [1]): ILO’ya göre sosyal koruma tabanı, ‘sosyal dışlanmanın, yoksunluğun, yoksulluğun üstesinden gelmek ve önlemek amacında olan korumayı güvence altına alan ulusal olarak belirlenmiş temel sosyal güvenlik garantileri’dir. Unsurları: Temel sağlık bakımı, çocuklar için gelir güvencesi, aktif çağda olanlar için gelir güvencesi, yaşlılar için gelir güvencesidir.’ [2] [1] UN Women […]
Sosyal Koruma TabanıSosyal transferler (Evrensel – Bütçe hesaplı sosyal transferler) (Social transfers) (Universal vs. Means tested social transfers[1])): Çalışan ödemeli olmayan/devlet tarafından sağlanan sosyal transferlerden tüm vatandaşlara yönelik olanlarına evrensel sosyal transfer adı verilir, eğitim hizmetlerine ulaşım bunlardan biridir. Bütçe hesaplı sosyal transfer ise belirli bir gelir düzeyinin altındaki kimselere sağlanan sosyal transferlerdir.[2] Sosyal mal ve hizmetlere […]
Sosyal TransferlerSosyalizasyon bir hobi, sosyal paylaşım, ortak geçmiş nedeniyle sosyalleşme amaçlı bir araya gelme zeminleri sağlayan kuruluşlardır. Genellikle dışarıya yönelmezler. Nadiren paylaşımlar sırasında ortaya çıkan ürünleri toplumsallaştırırlar. Fakat bunu sosyal faydayı önceleyerek ve sistematik olarak değil, keyfi olarak yaparlar. Bu kuruluşlar genellikle bir hobiyi birlikte icra etmek isteyen ya da yaş, meslek veya kültürel açıdan emsalleriyle […]
SosyalizasyonŞartsız ve Şartlı sosyal transfer ve hizmetler (Unconditional vs. Conditional social transfers and social services[1]): Şartsız sosyal transferler belirli düşük gelirli kesimlere sağlanan parasal desteklerdir. Şartlı sosyal transferler ise belirli şartları yerine getirdikleri takdirde (örneğin kız çocuğunu okula gönderdiğinde) düşük gelirli kesimlere sağlanan yardımlardır.[2] [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 Transforming […]
Şartsız – Şartlı Sosyal Transfer ve HizmetlerŞeffaflık karar alma süreçleri, kurumlar ve bilgilerin açık ve görünür olması, alınan kararlardan etkileneceklerin bilgiye erişimlerinin sağlanması; yeterli bilginin kamuoyu tarafından ulaşılabilir, anlaşılır ve izlenebilir olması. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
ŞeffaflıkÇatışmalı taraflar problemlerini tarafsız bir üçüncü partinin müdahil olmasından önce tartışır, tarafların diyalog yoluyla çözüme ulaşamadıkları durumda bu üçüncü parti, iki tarafı da bağlayıcı bir karar verir
TahkimTahkim çatışmalı taraflar problemlerini tarafsız bir üçüncü partinin müdahil olmasından önce tartışır, tarafların diyalog yoluyla çözüme ulaşamadıkları durumda bu üçüncü parti, iki tarafı da bağlayıcı bir karar verir. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
TahkimTakas ekonomisi – Para ekonomisi (Barter economy vs. Monetary/Monetized economy): Takas ekonomisi ve para ekonomisi arasındaki en temel fark bir mal karşılığında, ortak olarak olarak kabul edilen farklı formlardaki paraların kullanılmasıdır. Takas sisteminde ise mal ve hizmetlere karşılık olarak mal ve hizmet talep edilmektedir. Bu sistem birçok küçük işletmede hala kullanılmaktadır. Para temelli ekonomi ya […]
Takas Ekonomisi – Para EkonomisiTam eşitlik (Substantive equality[1]): Tam eşitlik, politika ve pratiklerin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde uygulamaya konmasına verilen isimdir. Tam eşitlik ilkesinin ayrımcı olmadığı düşünülse de belirli grupların ihtiyaçlarını karşılamakta eksik kalabilmesi söz konusudur. Bu anlamda doğrudan ayrımcı olarak değerlendirilmeseler de etkileri, sistematik ayrımcılık üretebilmektedir.[2] Tam eşitliğe dair alternatif bir yaklaşım ise farklı ihtiyaç sahiplerine farklı müdahale edilmesini […]
Tam EşitlikTam gıda, işlenmemiş veya herhangi bir işlenme aşamasında yapısını kaybetmemiş, sentetik katkı maddesi içermeyen gıda. Araştırmalar, çoğumuzun önerilen günlük besinleri alamadığını gösteriyor. İhtiyacımız olan besin öğelerini yeterli ve sağlıklı olarak almak için tam ve doğal ürünleri tercih etmek gerekiyor. *Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği, Ekolojik Dönüşüm Sözlüğü’nden alıntıdır.
Tam GıdaTam istihdam (Full employment): ‘Mümkün olan tüm iş gücü kaynaklarının ekonomik anlamda en verimli şekilde kullanılmasıdır. Tam istihdam hem vasıflı hem de vasıfsız iş gücünden belirli bir zamanda belirli bir ekonomide en fazla oranda yararlanmanın sağlanması ile mümkün olur’. [1] [1] Investopedia, t.y., Full Employment, http://www.investopedia.com/terms/f/fullemployment.asp
Tam İstihdamTamamen nötr olunamasa bile tarafsız olunabilir. Tarafsız olmak, her iki taraftaki insanlarla çalışmaktır ancak çalışmamız, insanların konuşmak için masaya gelmelerini, diyalog geliştirmelerini sağlamaktır.
Tarafsızlık – Nötrlük (Impartiality vs. neutrality)Tarafsızlık tamamen nötr olunamasa bile tarafsız olunabilir. Tarafsız olmak, her iki taraftaki insanlarla çalışmaktır ancak çalışmamız, insanların konuşmak için masaya gelmelerini, diyalog geliştirmelerini sağlamaktır. Yaşama Dair Vakıf sözlüğünden alınmıştır.
Tarafsızlık – Nötrlük (Impartiality vs. neutrality)Tarım dışı işsizlik oranı [1] (Non-agricultural unemployment rate): ‘Referans dönemi içinde istihdam halinde olmayan (kâr karşılığı, yevmiyeli, ücretli ya da ücretsiz olarak hiç bir işte çalışmamış ve böyle bir iş ile bağlantısı da olmayan) kişilerden iş aramak için son üç ay içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 15 gün içinde işbaşı yapabilecek […]
Tarım Dışı İşsizlik OranıTecavüz Kriz Merkezi (TKM); İngilizce Rape Crisis Center (RCC)ifadesinden çevirilmiştir. Türkiye’de henüz Tecavüz Kriz Merkezleri olmadığından, bu hizmeti verecek merkezler için de henüz net olarak belirlenmiş bir isim yoktur. Bazı savunucular “Tecavüz Kriz Merkezleri” olarak, bazıları da Cinsel Şiddet Kriz Merkezleri olarak ifade etmektedir. Tecavüz Kriz Merkezleri; tecavüz, cinsel istismar ve cinsel şiddete maruz bırakılan […]
Tecavüz Kriz MerkeziTecavüz kültürü tecavüz ve cinsel şiddet biçimlerinin çok yüksek oranda görüldüğü kültürlerde tecavüzün ataerkil normlar ve yanlış inanışlar yoluyla normalleştirilmesi ya da doğallaştırılması. Tecavüz kültürü İngilizce’de ‘Rape Culture’ olarak aktif kullanılan çeviri bir kavram. Ancak Türkçe’de yerelleştiği söylenemez. Kökeni “üretmek, yetiştirmek” anlamına gelen ‘Kültür’ kavramına İngilizce’de daha tarafsız, Türkçe’de ise daha çok olumlu ve aidiyete […]
Tecavüz KültürüTecavüz rafı süt endüstrisinde, ineklere tecavüz edebilmek için hareket imkanlarını kısıtlayan, dar, oluk benzeri bir aygıt. Endüstrinin “suni tohumlama” olarak adlandırdığı yapay yolla gebe bırakma işlemi tecavüz rafı aracılığıyla gerçekleştirilir. Suni tohumlama sırasında, işçi, bir kolunu hareket etmesi engellenmiş ineğin rektumuna sokar, diğer koluyla ucunda boğadan zorla çalınmış sperm* bulunan metal bir çubuğu ineğin vajinasından […]
Tecavüz rafıTemsil kişi ya da gruplar adına yetki ve sorumluluk alma, bu yetki ve sorumlulukların gereğini yerine getirme. Temsili demokraside amaç, vatandaşların, kendilerini temsilen seçtikleri kişiler aracılığıyla yönetime katılmalarıdır. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
TemsilTicarete uygun olmayan sektör (Non-tradable sector)[1]: Geleneksel anlamıyla inşaat, finans, emlak ve kamu hizmetlerini kapsayan sektörlere verilen isimdir. İktisatçılar hizmet sektörleriyle ilgili olarak “ticarete uygun olmayan sektör” (non-tradable sector) kavramını kullanmaktadırlar. Örneğin kuaförlük, bu sektörün uluslararası literatür açısından ticari olmayan karakterini gösteren bir örnektir.[2] [1] Nusret Ekin, 1998, Bilgi Ekonomisi’nde Elektronik Ticaret, İstanbul Ticaret Odası, […]
Ticarete Uygun Olmayan SektörTopluluk destekli tarım gıda üretimi ve tüketimi arasında doğrudan bağlantı kuran, bir çiftlik ve destekçi topluluğu arasındaki karşılıklı bağlılığa dayalı ortaklıktır. Destekçiler genelde hasattan pay satın alarak, bazen de çiftlik işlerine yardımcı olarak çiftliğin yıllık işletme giderlerini karşılarlar. Karşılığında, çiftlik mümkün olan en sağlıklı ve taze mevsimlik ürünü temin eder. *Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği, […]
Topluluk Destekli TarımToplumsal cinsiyet farklı kültürlerde, farklı coğrafyalarda ve farklı tarihsel zamanlarda kadınlara ve erkeklere toplumsal olarak yüklenen roller ve sorumluluklar bütününü ifade eder. Bu tanım, tipik olarak kadınlara ya da erkeklere ait özellikler ve beceriler ile değişik durumlarda kadın ve erkeklerden genellikle beklenen davranış biçimlerini de içerir. Her iki cinse ait bu tür özellikler; aile, arkadaşlar, […]
Toplumsal CinsiyetToplumsal cinsiyet çeşitliliği/ Toplumsal cinsiyet çeşitliliği ekosistemi (Gender diversity[1]/ Gender diversity ecosystem[2]): Toplumsal cinsiyet çeşitliliği cinsiyet kimliği ve/veya yönelimleri farklı olan kişilerin, kaynak, beceri ve potansiyellerini kendi çeşitlilikleri içerisinde birbirlerinin dengi olarak değerlendirilmesi ve desteklenmesi anlamına gelmektedir.[3] Toplumsal cinsiyet eşitliği olan bir ekosistemde yöneticiler bu konuya bağlılık gösterir, özelde kadınların gelişim programları desteklenir ve yine […]
Toplumsal Cinsiyet ÇeşitliliğiToplumsal cinsiyet eşitliği – Toplumsal cinsiyet adaleti (Gender parity/equality vs. Gender equity): Birleşmiş Milletler’in Binyıl Kalkınma Hedefleri arasında 2005 yılı itibariyle ilk ve orta öğretimdeki toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin (gender disparity) kaldırılması ve 2015 yılı itibariyle eğitimin her seviyesinde toplumsal cinsiyet eşitliğine (gender equality) ulaşılması bulunmaktaydı. Türkçe’de her iki terim de ‘eşitlik’ olarak kullanılsa da bu […]
Toplumsal Cinsiyet Eşitliği – Toplumsal Cinsiyet AdaletiToplumsal cinsiyet eşitsizliği (Gender disparity[1]): ‘Erkekler ve kadınlar açısından farklı sonuçlar elde edildiğine dair betimsel gözlemdir’. ‘Ayrımcılık, değişkenlik gösteren biyolojik farklılıklar, bireysel ve toplumsal inanışlar, belirli toplumsal cinsiyetlere atfedilen rollere yönelik tutumlar, bu faktörler üzerinden hanelerin ve bireylerin aldığı kararlar bu eşitsizlikte belirleyicidir.’[2] [1] UNFPA, 2007, Women’s Economic Empowerment: Meeting the Needs of Impoverished Women, […]
Toplumsal Cinsiyet EşitsizliğiToplumsal cinsiyet güçlenme ölçümü (Gender empowerment measure): Kadınların ekonomik bağımsızlığını ve ekonomik ve politik hayatta rol alma oranını ortaya koymak amacıyla yapılan ölçüme verilen isimdir. Bu ölçümleme esnasında ‘parlamentodaki vekil sayısı, üst düzey kadın yönetici sayısı, teknik ve profesyonel yönetici kadın sayısı’ gibi farklı değişkenler dikkate alınmaktadır. [1] [1] akt. Muammer Kaya, 2014, İnsani Gelişme […]
Toplumsal Cinsiyet Güçlenme ÖlçümüToplumsal cinsiyet kalıp yargıları (Gender stereotypes[1]/ Gender stereotyping): Kadın ve erkeklerin sahip oldukları cinsiyet ile belirlenen ve sınırlandırılan özellik ve roller çerçevesinde yerleşmiş kalıplaşmış düşüncelerdir.[2] [1] UN Women, 2015, UN Women Flagship Programming Initiatives, 16 Theories of Change [2] European Parliament, 2013, Gender Stereotyping, http://epthinktank.eu/2013/02/25/gender-stereotyping/
Toplumsal Cinsiyet Kalıp YargılarıToplumsal cinsiyet körü (Gender blind[1]): Proje, politika, düşünsel yaklaşım gibi birçok farklı olguyu betimlerken kullanılan bu kavram, bahsi geçen olguların toplumsal cinsiyeti önemli bir etken olarak ele almamasını betimlemek için kullanılmaktadır. Toplumsal cinsiyeti göz önüne almayarak yapılan hata, yalnızca konunun bir kısmını görmezden gelmek değil, temel etmenlerden birini dikkate almamaktır.[2] [1] UN Women, 2015, UN […]
Toplumsal Cinsiyet KörüŞirket/Kamu politikalarının toplumsal cinsiyet denetimi[1], Var olan iş kanunlarının toplumsal cinsiyet denetimi, Toplumsal cinsiyet merceği (Gender audit of corporate/public policies[2], Gender audits of existing labour laws[3], ‘Gender lens’): Süregelen şirket içi kurumsal süreci, şirket çalışanlarının gelecek planlarını ya da iş kanunlarının toplumsal cinsiyete ilişkin meseleleri nasıl bir bakış açısı ve algıyla düzenlediklerini ortaya çıkaran bir […]
Toplumsal Cinsiyet MerceğiToplumsal cinsiyet perspektifinin ana akımlaştırılması (Gender mainstreaming)[1]: ‘Toplumsal cinsiyet perspektifinin ana akımlaştırılması toplumsal cinsiyet eşitliğinin desteklenmesi konusunda dünyaca kabul edilen bir stratejidir’. ‘Ana akımlaştırma toplumsal cinsiyet perspektifinin ve toplumsal cinsiyet eşitliği hedefine verilen önemin politika geliştirme, araştırma, yasal savunma/diyalog, mevzuat, kaynak tahsisi, planlama, program ve projelerin geliştirilmesi ve takibi gibi tüm konularda merkezi konuma gelmesini […]
Toplumsal Cinsiyet Perspektifinin Ana AkımlaştırılmasıToplumsal cinsiyet rolü toplumsal cinsiyetin bir parçasıdır ve kişinin kendisini bir oğlan çocuk/erkek veya kız çocuk/kadın konumunda göstermek için yaptığı ve söylediği şeylerin tümü olarak tanımlanmaktadır. Bireyler arasındaki biyolojik cinsiyet farkı toplumsal bir eşitsizlik yaratmamaktadır. Ancak, kadına ve erkeğe yüklenen toplumsal cinsiyet rolleri ve sorumlulukları bireyler arasında bir eşitsizlik ve ayrımcılığa sebep olmaktadır. Bu, ataerkil […]
Toplumsal Cinsiyet RolüToplumsal iş bölümü[1] / Toplumsal cinsiyet temelli iş bölümü / Cinsiyete dayalı iş bölümü[2] (Division of labor in the society / Gender-based division of labor / Gender division of labor[3]): Toplumsal iş bölümünün cinsiyet üzerinden tanımlanması durumunda söz konusu olur. Ataerkil sistemin bir sonucu olarak ortaya çıkan bu iş bölümü, yeniden üretim süreçlerini kadınların sorumluluğu […]
Toplumsal Cinsiyet Temelli İş BölümüToplumsal cinsiyet temsili (Gender representation[1]): Bu kavram, özellikle medya üzerinden, cinsiyetlere atfedilen toplumsal rollerin nasıl yansıtıldığına dair yapılan çalışmalarda kullanılmaktadır. Toplumsal cinsiyet temsilinin var olan ayrımcı toplumsal cinsiyet normlarını yeniden üretmesi, sıklıkla karşılaşılan bir durum olarak kadınların toplum içerisinde güçlenmesinin önünde önemli bir engel teşkil etmektedir. [1] Women Matter, 2010, “Women at the Top of […]
Toplumsal Cinsiyet TemsiliToplumsal cinsiyete bağlı emeklilik maaşı farkı (Gender pension gap[1]): Emeklilik maaşı kişinin hayat boyu elde ettiği gelirin sonucunda belirlenmektedir. Buradan hareketle kadın ve erkeklerin emeklilik maaşları arasındaki fark üzerinden hayat boyu elde ettikleri gelirler arasındaki farka dair çıkarımlarda bulunmak mümkün hale gelmektedir.[2] Kadın ve erkeklerin yaşam boyu gelirleri arasındaki farklılıklar emeklilik maaşlarına da etki etmekte, […]
Toplumsal Cinsiyete Bağlı Emeklilik Maaşı FarkıCinsiyete bağlı istihdam farkı (Employment gender gap): Erkek istihdamının çalışma çağındaki erkek nüfusuna oranı ile kadın istihdamının çalışma çağındaki kadın nüfusa oranı arasındaki farktır.[1] Bir ülkede gelişmişlik düzeyinin incelenmesinde cinsiyete bağlı istihdam oranlarının dikkate alınması önemlidir.[2] [1] Risikat Oladoyin S. Dauda, t.y., Microfinance, poverty and employment gender gap: An analysis from the Nigerian Perspective. https://www.aeaweb.org/aea/2015conference/program/retrieve.php?pdfid=1116 […]
Toplumsal Cinsiyete Bağlı İstihdam FarkıToplumsal cinsiyete bağlı ücret farkı, Toplumsal cinsiyete bağlı maaş farkı, Toplumsal cinsiyete dayalı fark, Eşit olmayan ücret, ücret tutarsızlığı, gelir tutarsızlığı (Gendered pay gap[1], Gender gap in wages or earnings, Gender gap[2], Unequal pay, wage disparity, income disparity)[3]: “Eşit işe eşit ücret” prensibinin uygulanmaması durumunda ortaya çıkan farktır. (Bkz. Eşit işe eşit ücret prensibi). Toplumsal […]
Toplumsal Cinsiyete Bağlı Ücret FarkıToplumsal cinsiyete bağlı yaşam boyu gelir farkı, Kümülatif gelir farklılıkları, Toplam kazanç açığı (Gender gap in lifetime income[1], Cumulative income differences [2], Overall earnings gap[3]): Kadın ve erkeklerin hayatları boyunca istihdam oranlarının farklı olması, benzer işlerde çalışsalar bile eşit ücret alma konusunda yaşadıkları sıkıntılar, kadınların iş gücüne katılım konusunda karşılaştığı zorluklar sonucunda ortaya çıkan farklılıklardır.[4] […]
Toplumsal Cinsiyete Bağlı Yaşam Boyu Gelir FarkıToplumsal cinsiyete dayalı ayrımcılık/ Yerleşik toplumsal cinsiyet yanlılığı/ Bilinçdışı önyargı (Gender based discrimination[1]/ Built-in gender bias[2]/ Unconsious bias[3]): Cinsel taciz, cinsel istismar, cinsel sömürü, şiddet, ayrımcılık, zorbalık, ev içi şiddet, partner şiddeti gibi kişinin cinsiyetini hedef alan eylemler sonucu ortaya çıkan ayrımcılık ya da önyargıdır.[4] Bu eylemlerin toplumsal normların desteklediği şekilde, kişinin bilinçli tercihinin dışında […]
Toplumsal Cinsiyete Dayalı AyrımcılıkToplumsal cinsiyete duyarlı – Toplumsal cinsiyet konusunda sorumlu iş yeri (Gender sensitive vs. Gender responsive / transformative work place): Toplumsal cinsiyet konusunda hassas (gender sensitive) terimi, üretilen politikaların, stratejilerin ve programların erkekler, kadınlar, erkek ve kız çocukları üzerindeki etkisini göz önüne alan, olumsuz sonuçların engellenmesine çalışan bir perspektife sahip olmasına karşılık gelir.[1] Toplumsal cinsiyet konusunda […]
Toplumsal Cinsiyete Duyarlı – Toplumsal Cinsiyet Konusunda Sorumlu İş YeriToplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme tanımı [1] (Gender budgeting or Gender responsive budgeting): Toplumdaki statülerinin yükseltilmesine yönelik yapılan bir çalışma olan bu tür bütçeleme, kadın ve erkek ayrımcılığı ile mücadele edilmesinde önemli bir rol oynar.[2] Bu çalışmalarda, devlet bütçesi veya yerel yönetim bütçeleri toplumsal cinsiyet perspektifinden değerlendirilir. Bu değerlendirmelerde, ana akım yaklaşımların ve diğer heterodoks yaklaşımların […]
Toplumsal Cinsiyete Duyarlı BütçelemeToplumsal cinsiyete duyarlı istatistik / veri (Gender (sex)-disaggregated/ Gender specific statistics/ data): Kadınlara ve erkeklere yüklenen farklı rolleri hesaba katılarak, her iki cinsiyetin toplum içinde konumlandırma biçimleri göz önünde bulundurularak ve bu rollerin kadınlar için ortaya çıkarttığı ayrımcı uygulamalar dikkate alınarak veri toplanıp analiz edilmesi, izlenmesi ve değerlendirilmesidir.[1] [1] Ülker Şener ve Hülya Demirdirek, 2014, […]
Toplumsal Cinsiyete Duyarlı İstatistikToplumsal cinsiyete duyarlı ve kapsayıcı/ Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Dayanan[1] (Gender sensitive and inclusive[2]/ Gender equitable): Tüm biyolojik cinsiyet ve cinsel yönelimlere dair kapsayıcı ve bu grupların kendilerine özgü ihtiyaçlarına cevap veren ortamlardır. [1] KASAUM, 2013, 2011-2012 Faaliyet Raporu, http://kasaum.ankara.edu.tr/?p=431 [2] United Nations Global Compact, 2016, Creating a Gender-Inclusive Supply Chain: Moving from Data to Action, […]
Toplumsal Cinsiyete Duyarlı ve KapsayıcıToplumsal cinsiyete duyarsız[1] makroekonomik politikalar (Gender neutral macroeconomic policy[2]): Toplumsal cinsiyetler arasındaki farklılıkları göz önüne almayan, dolayısıyla da kadınların ihtiyaç ve tecrübelerini ekonomi içerisinde baskın olan erkeklerin normlarına uyduğu takdirde göz önüne alan makroekonomik politikalardır. Bu anlamda kadınların iş hayatında ya da toplumsal yaşamda ayrımcılığa uğraması sonucunda ortaya çıkan farklılıkları, örneğin ücretsiz işlerde çalışma oranları, […]
Toplumsal Cinsiyete Duyarsız Makroekonomik PolitikalarToplumsal cinsiyete göre atipik iş (Gender atypical job)[1] : Kadın işi olarak kabul edilen işlerde erkeklerin, erkek işi olarak kabul edilen işlerde ise kadınların bulunması durumudur.[2] [1] Angela Cipollone, Eleonora Patacchini ve Giovanni Vallanti, 2012, Women Labor Market Performance in Europe: Trends and Shaping Factors, http://www.neujobs.eu/sites/default/files/event/2012/03/VALLANTI-REPORT_complete.pdf [2]Shmolo Hareli, Klang Motti ve Ursula Hess, 2008, The role […]
Toplumsal Cinsiyete Göre Atipik İşTransfobi travesti ve transseksüellere yönelik önyargı ve nefreti anlatır. Biyolojik cinsiyetinden dolayı kendisinden beklenen seksüel ve toplumsal rollere uymayarak cinsiyet değiştirenlere karşı bir tür kaygı ve korku ifadesidir. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
TransfobiTransgender herhangi bir cerrahi müdahale geçirmiş yada geçirmemiş kadın veya erkeklerden biyolojik cinsiyetine ve görünümüne bir şekilde müdahale edenlerin tamamını kapsayacak şekilde, İngilizce bir tanımlama olup Türkçe’deki travesti ve transseksüel tanımlamalarının ikisini de kapsar. İngilizcede LGBT kısaltmasındaki T’dir. Yurtdışında yaygın olarak kullanılmakla birlikte ülkemizde bu terim çok fazla yaygınlık kazanmamıştır. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
TransgenderTransseksüel kendisini karşı cinsten biri olarak tanımlayan kişidir. Hem erkek hem de kadın için geçerlidir. Kişi erkek olduğu halde kadın olmayı isteyebilir, kadın olduğu halde erkek olmayı isteyebilir. Ancak transseksüel, daha çok ruhsal eğilimler için belirleyici bir kelimedir. Kişinin davranışlarından çok iç dünyasında kendisini karşı cinsten biri gibi görmesi, hissetmesidir. Bu yüzden transseksüel bireyleri dış […]
TransseksüelTravesti daha çok dış görünüşle ve davranışlarıyla karşı cinse ait olma isteğinde olan kişi. Bu sözcük kişideki transvestizmi ifade eder. Halk arasında travesti dendiğinde daha çok kadın giyimindeki/davranışındaki erkekler akla gelse de travesti kelimesi aslında hem erkek hem de kadın için ge-çerlidir; yani erkek giyimindeki/davranışındaki kadınlar için de kullanılır. ***Kaos GL’nin hazırladığı Sözlük‘ten alıntıdır.
TravestiTürcülük insanın kendini diğer türlerden üstün görmesi ve bunun sonucu olarak insan dışı hayvanları kendi menfaati için sömürmesidir. Türcülük hissedebilen, sosyal ilişkiler kurabilen, duyarlı canlılar olan hayvanları sadece ait oldukları türden ötürü ötekileştiren bir ayrımcılık çeşididir.
TürcülükTüretici, ekolojik kaygılara sahip olan herkes Türetici olmalı! Türetici; ihtiyaçlarını sürekli gözden geçirir, gerçekten ihtiyacı olanı alır ve alırken nereden gelmiş, nasıl üretilmiş, içinde ne var, nasıl paketlenmiş, hangi yollardan ona ulaşılıyor merak eder, araştırır. Tercihlerinin doğal döngüdeki yerini bilir. *Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği Ekolojik Dönüşüm Sözlüğü’nden alınmıştır.
TüreticiÜcret / Maaş kesintisi cezası (Wage penalty): Bir ayda iki günlük ücretinden fazla olmamak şartıyla, bir işçinin işyerini bozan ve toplu iş sözleşmesinde ya da iş sözleşmesinde yer alan hal ve davranış içerisinde bulunmaması durumunda ücretinden kesinti yapılmasıdır.[1] Türkiye’deki kaynaklarda yaygın bir şekilde kullanılmamakla birlikte, İngilizce kaynaklarda ‘motherhood wage penalty’ (annelik maaş kesintisi) kavramıyla, kadınların, […]
Ücret / Maaş Kesintisi CezasıÜcretli doğum izni (Paid maternity leave[1]): ‘Kadının doğumdan önce ve sonra resmi olarak işe gitmediği ve ücret aldığı dönemdir’. [2] [1] UN Women , 2015, UN Women Flagship Programming Initiatives, 16 Theories of Change. [2] Cambridge Dictionaries Online, t.y., Paid Maternity Leave, http://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/paid-maternity-leave
Ücretli Doğum İzniÜcretli işe eşit erişim hakkı (Equal access to paid work[1]): Kadınlar ücretsiz olarak yaptıkları ev işi, bakım işi gibi işler nedeniyle ücretli işlere girmekte erkeklerle eşit konumda değildir. Ancak kadınların da erkekler gibi ücretli işlere erişim hakkının sağlanması gerektiğine, bu da ancak ev işlerinin dengeli bir şekilde paylaşılmasıyla mümkün olabileceğine dikkat çekilmektedir. [1] UN Women, […]
Ücretli İşe Eşit Erişim HakkıÜcretli istihdam (Wage employment): Çalışmaları karşısında ücret alan ya da maaşı olan çalışanları kapsayan bu tanım, satışlardan komisyon alınan çalışma biçimlerini de kapsamaktadır. İşverenler, kendi işinde çalışanlar, üretici kooperatifi üyeleri ve aile işçileri bu tanımın dışında kalmaktadır.[1] [1] UN, t.y., Share of Women in Wage Employment in Non-Agricultural Sector, http://www.un.org/esa/sustdev/natlinfo/indicators/methodology_sheets/econ_development/women_wage_employment.pdf
Ücretli İstihdamÜcretsiz aile işçisi[1] (Family worker / Unpaid family worker)[2]: Aynı hane içerisinde yaşayan başka birinin işlettiği bir işletmede genellikle ücretsiz ve güvencesiz bir şekilde çalışan kişilere verilen isimdir. Özellikle tarım alanında çalışan kadınların çok büyük bir kısmı ücretsiz aile işçisi olarak çalışmaktadır.[3] Tarımın yanı sıra bakkallık gibi çoğunlukla aile işletmesi olarak yürütülen işlerde de kadınlar […]
Ücretsiz Aile İşçisiBakım emeği / Ücretsiz bakım emeği (Care Work / Unpaid Care Work): Jean Gardiner bakım emeğini “Evde kadının ya da kız çocuğun babaya, kocaya, yaptığı ücretsiz hizmetlerin bütünü” olarak tanımlamaktadır.[1] Toplumlarda bakım emeğinin özellikle (farklı kuşaklardan) kadınlara yüklendiği görülmektedir.[2] [1] akt. Uçan Süpürge Haber Merkezi, 2011, ‘Kadın Emeği’ konuşuldu: “Ev içinde de kapitalizm var”, http://www.ucansupurge.org/yazdir?98B359A1B591D4365D0FC7D0191068DB […]
Ücretsiz Bakım EmeğiBakım İşleri / Yaşlı, hasta bakımı / enformel ya da ücretsiz yaşlı, hasta bakımı ve çocuk bakımı, ücretsiz bakım işi ve ev işi, Görünmeyen bakım hizmeti, yaşlıların verdiği ücretsiz bakım hizmetleri (Care Works / Care for elderly, sick / informal or unpaid elderly care[1], elderly care / elder care / aged care and child care, […]
Ücretsiz Bakım İşiÜcretsiz bakım işinin eşit bölüşülmesi – Ücretsiz bakım işinin eşit olmayan şekilde bölüşülmesi (Equal sharing / redistribution of unpaid care work[1] Unequal / unfair distribution of unpaid care work[2]): Bakım hizmetleri de kadınlar açısından önemli bir yük haline gelebilmektedir. Bu işlerin eşit bölüşülmesi, kadınların istihdam edilmesi için önemli bir faktör olarak değerlendirilmektedir. [1] UN Women, […]
Ücretsiz Bakım İşinin Eşit Bölüşülmesi – Ücretsiz Bakım İşinin Eşit Olmayan Şekilde BölüşülmesiÜcretsiz çalışan / ücretlendirilmeyen emek (Employed but with no pay[1]):[2] Tarafına bir ücret ödenmeyenlerdir. Çalışmayanlara ek olarak konut içinde yapılan işlerde çalışan ama ücret almayan eş ve çocuklar, ev hizmetlerinde çalışanlar, askeri hizmetlerini yapmakta olanlar ve tarım ve orman işlerinde çalışanlar da bu kapsamda değerlendirilmektedir.[3] [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 […]
Ücretsiz Çalışan / Ücretlendirilmeyen EmekÜretken – Üretken olmayan sosyal transferler (Contributory vs. Non-contributory social transfers[1]): Çalışanlar (ve işverenleri) tarafından ödenen transfer çeşitlerinin en yaygını sosyal güvence ödemeleridir. Çalışan ödemeli olmayan sosyal transferlerde çoğu zaman işverenler de ödeme yapmaz ve yapılan ödemeler vergilerden ya da başka devlet gelirlerinden karşılanır. [2] [1] UN Women, 2015, Progress of the World’s Women 2015-2016 […]
Üretken – Üretken Olmayan Sosyal TransferlerÜretken emek, Yeniden üretim emeği (Productive / Reproductive labor): Üretken emek Gayri Safhi Milli Hasıla’ya katkı yapmak üzerinden ele alınmaktadır. Kadının bebek dünyaya getirmek, gündelik işleri yerine getirmek, neslin ve sınıf ilişkilerinin devamlılığını sağlamaktan oluşan yeniden üretim sürecinde herhangi bir ücret kazanmadığından bu emek üretken kabul edilmez ve feminist iktisat tarafından cinsiyet körü bir yaklaşım […]
Üretken Emek, Yeniden Üretim EmeğiÜretken iş (Reproductive work[1]): Üretken iş, çalışan kişiler tarafından değerlendirildiğinde, kendileri ve bakmakla yükümlü olduklarının ihtiyaçlarını karşılamalarına yetecek, kabul edilebilir bir iş anlamına gelir. Aynı terim, küresel bakış açısıyla ise, sürdürülebilir kalkınma anlamına ve işletmeler ile ülkeler perspektifinden ise rekabet edebilirlik anlamına gelmektedir. [2] [1] UN Women, 2014, Reading Paper Series on Care Economy Book […]
Üretken İşÜretken olmayan emek (Non-productive or unproductive labor): Adam Smith’e göre üretken olmayan emek, bir şey üretildiği anda elde edilen değerin tüketildiği emektir. Adam Smith’in ayrımına göre fabrikada çalışan bir işçi üretken bir emek ortaya koyarken, bir hizmetçinin ortaya koyduğu emek üretken değildir.[1] Buna karşın Marx’a göre bir emeğin üretken olması için artı değer üretmesi gerekir, […]
Üretken Olmayan EmekUcuz iş gücü olarak kadın emeği (Cheap female labor)[1]: Tüm endüstrileşmiş ülkeler birçok farklı ekonomik aktivitelerin gerçekleşebilmesi için ucuz iş gücüne ihtiyaç duyarlar.[2] Kadınların ucuz iş gücü içerisindeki konumu ise bu anlamda özellikle önem taşımaktadır ve kadınlar çoğunlukla ucuz iş gücü kaynağı olarak kullanılmaktadır. Buradan hareketle kadınların güçlenmesi için ucuz iş gücü olarak istihdamının önüne […]
Ucuz İş Gücü Olarak Kadın EmeğiUtangaç vatandaş vatandaşlık haklarını elde etmek veya hak ihlallerine karşı çıkmak için eyleme geçmek ister. Ama ne yapması gerektiğini bilmez; bunu araştırmaya yeltenmez. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Utangaç VatandaşUzlaştırma çatışma içinde olan rakip taraflar arasındaki çatışmayı durdurmaya yönelik resmi veya gayri resmi diplomatik bir çabayı ifade eder. Amaç, şiddet içeren bir çatışmayı; farklılıkların müzakere, arabuluculuk, uzlaştırma ve tahkim yoluyla çözüldüğü şiddetsiz bir aşamaya taşımaktır. Uluslararası örgütler arabulucu olarak hizmet eder ve tarafsız üçüncü partiler olarak hareket eder veya diğer şiddet içermeyen çözüm kanallarına […]
Uzlaştırma (Peacemaking)Uzlaştırma çatışma içinde olan rakip taraflar arasındaki çatışmayı durdurmaya yönelik resmi veya gayri resmi diplomatik bir çabayı ifade eder. Amaç, şiddet içeren bir çatışmayı; farklılıkların müzakere, arabuluculuk, uzlaştırma ve tahkim yoluyla çözüldüğü şiddetsiz bir aşamaya taşımaktır. Uluslararası örgütler arabulucu olarak hizmet eder ve tarafsız üçüncü partiler olarak hareket eder veya diğer şiddet içermeyen çözüm kanallarına […]
Uzlaştırma (Peacemaking)Uzman, belli bir konuda uzman bilgi üreterek sivil toplumun diğer kuruluşlarına zemin sağlayan, üretici ve yaratıcı kuruluşlardır. Her kuruluşta uzmanlık eksenli çalışmalar yapılıyor olabilir, fakat uzman kuruluşların mevcudiyet sebebi bilgi üretmek, bilimsel çıktılar sağlamaktır. Uzman Kuruluşlar da Savunucu ve Siyasi Yönelimli Kuruluşlar gibi, ürettikleri bilgi dolayımı ile kamuoyuna seslenirler. Fakat farkları nesnellik sınırlarında kalmaları ve […]
UzmanVasıfsız işçi (Unskilled labour): Herhangi bir iş alanında uzmanlığı olmayan işçiler bu kategoride değerlendirilmektedir. Çoğunlukla kadınlar tarafından, büyük oranda ücretsiz bir şekilde ve ev içerisinde gerçekleştirilen çocuk ve yaşlı bakımı, temizlik gibi birçok iş, her ne kadar belirli beceri ve uzmanlıkları gerektirse de ataerkil sistem bu vasıfların kadınlar için “doğal” ve dolayısıyla da karşılık gerektirmeyen […]
Vasıfsız İşçiVegan kişiler duyarlı canlılar olan hayvanları kullanmayı reddederler ve hayvan sömürüsü ile elde edilen hiçbir “ürün” ü satın almazlar böylece hayvan sömürüsüne katkıda bulunmazlar. Veganlık sadece hayvansal gıda tüketmemek ile karıştırılmamalıdır, veganlar hayvan sömürüsünün her çeşidini reddederler. Deri ve kürk kullanmazlar, hayvanların eğlence amacı ile tutsak edildikleri yerlere gitmezler, hayvan deneyi yapılan ürünleri satın almazlar.
VeganVeganizm insan dışı hayvanları sömürülecek bir mal yada kaynak olarak görmeyen, hayvanların hissedebilen, hakları olan bireyler olduğunu savunan, hayvan sömürüsünün her çeşidini reddeden ideolojidir.
VeganizmVejetaryen et tüketmeyen ancak diğer hayvanlardan elde edilen “ürünleri” tüketen kişilere vejeteryan denir. Vejeteryanlık hayvan hakları açısından tutarsız bir duruştur çünkü vejeteryanlar hayvanları tüketilebilen birer mal olarak görmeye ve kullanmaya devam ederler.
VejetaryenWebeveynlik çocuklarının yaşamlarını bloglayan, tweetleyen ya da fotoğraflayıp sosyal medyada paylaşan ailelerinin tüm bu eylemlerine İngilizce’de verilen isim “Sharenting.” Bu madde Dijital Topuklar‘ın #dişitalsözlük serisinden alınmıştır.
WebeveynlikYan kuruluş, bir kuruluşun, hukuki, iktisadi ya da etik nedenlerle kendi bünyesinde gerçekleştir(e)mediği etkinlikleri gerçekleştirmek amacıyla kur(dur)duğu kuruluşlardır. Birçok türü vardır. En yaygın olanları bizzat ayrı bir yönetmelik ya da yasal kararla kurulmuş “Gönüllü” kuruluşlardır. Bu kuruluşlar “Verem Savaş” derneklerinde olduğu gibi zamanla atıllaşabilir, “Halkevleri”nde olduğu gibi misyonlarının dışında faaliyetlere yönelebilirler. Diğer karşılaşılan bir Yan […]
Yan KuruluşYaptırma, yaşatma, güzelleştirme belli bir konuda uzman bilgi üreterek sivil toplumun diğer kuruluşlarına zemin sağlayan, üretici ve yaratıcı kuruluşlardır. Her kuruluşta uzmanlık eksenli çalışmalar yapılıyor olabilir, fakat uzman kuruluşların mevcudiyet sebebi bilgi üretmek, bilimsel çıktılar sağlamaktır. Uzman Kuruluşlar da Savunucu ve Siyasi Yönelimli Kuruluşlar gibi, ürettikleri bilgi dolayımı ile kamuoyuna seslenirler. Fakat farkları nesnellik sınırlarında […]
Yaptırma, Yaşatma, GüzelleştirmeYargı bağımsızlığı yargının ve yargı görevlilerinin yasama ve yürütmenin siyasi tercihlerinden bağımsız bir şekilde kurulması, örgütlenmesi, işlemesi. Yasaları yapanlarla, yasalara uyulup uyulmadığını denetleyenlerin farklı güçler olması. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Yargı BağımsızlığıYaşam kalitesi / Yaşam standardı (Quality of life / Adequate standard of living[1]): ‘Yaşam kalitesi, Dünya Sağlık Örgütü hedefleri, beklentileri, standartları, ilgileri ile bağlantılı olarak kişilerin yaşadıkları kültür ve değer yargılarının bütünü içinde durumlarını algılama biçimi olarak tanımlanmaktadır’. Bunun karşısında yaşam standardı ise ‘satın alma gücü paritesine göre reel gayri safi yurtiçi hasıla ile’ ölçülmektedir. […]
Yaşam Kalitesi / Yaşam StandardıToplumsal cinsiyete dayalı mesleki ayrımcılık/ Erkek işi[1]-Kadın işi Meslekler / Erkek/Kadın egemen meslekler[2] – Karma meslekler / Belirli mesleklerin damgalanması / Türü erkek ve kadın cinsiyetine saptanmış meslekler / Bir mesleğin cinsel olarak saptanmış olması / Mesleki katmanlaşma / Toplumsal cinsiyete göre katmanlaşmış meslek / Toplumsal cinsiyete göre türü saptanmış meslekler / Yatay katmanlaşma (Gender […]
Yatay KatmanlaşmaYedek emek ordusu / Yedek sanayi ordusu / Rezerv emek (Reserve army of labor / Reserve army of industry / Reserve labor): Marx bu terimi ‘kapitalizmin işgücünü baskı altında tutma araçlarından biri’ olarak tanımlanmaktadır. Marx, kapitalist sistemin işçilere sürekli olarak işten çıkarılacaklarına dair endişe hissettirerek ücret maliyetlerini düşürmeyi hedeflediğini savunur. Devamlı belirli bir oranda işsizin […]
Yedek Emek Ordusu / Yedek Sanayi Ordusu / Rezerv EmekYeniden işbaşı yapan / Çalışma hayatına geri dönen kadınlar[1] (Women getting back to work): Özellikle hamilelik, çocuk bakımı gibi farklı faktörlerden ötürü işe ara vermek durumunda kalan ve belirli bir süre sonra işine geri dönen kadınlar bu kategori altında değerlendirilmektedir. Bu kadınların eğitim ve deneyimlerini ülke ekonomisi içerisinde yeniden kullanılabilir hale getirmek için kadınların ihtiyaçlarına […]
Yeniden İşbaşı Yapan / Çalışma Hayatına Geri Dönen KadınlarÜretken emek, Yeniden üretim emeği (Productive / Reproductive labor): Üretken emek Gayri Safhi Milli Hasıla’ya katkı yapmak üzerinden ele alınmaktadır. Kadının bebek dünyaya getirmek, gündelik işleri yerine getirmek, neslin ve sınıf ilişkilerinin devamlılığını sağlamaktan oluşan yeniden üretim sürecinde herhangi bir ücret kazanmadığından bu emek üretken kabul edilmez ve feminist iktisat tarafından cinsiyet körü bir yaklaşım […]
Yeniden Üretim EmeğiYoksulluk (Poverty): Geleneksel olarak yoksulluk, kaynaklara, üretken varlıklara ve gelire erişimin sınırlı olması ve sonuç olarak maddi bir yoksunluğun ortaya çıkması olarak tanımlanmaktadır. Ancak günümüzde bu tanım yararlı olarak kabul edilen etkinlikler içerisinde bulunma zorunluluğunun olmaması ve kendini gerçekleştirmeyi ve tatmin sağlamayı seçebilme yeteneğine sahip olmak olarak genişletilmiştir. Yoksulluğun hesaplanması esnasında gelir yoksulluğundansa (eğitimsizlik, kısa […]
YoksullukYönetimde açıklık kamu yönetiminin elindeki bütün bilgi ve belgelere erişimi mümkün kılması; böylece karar alma süreçlerinin gözlem ve katılıma açık hale gelmesi. Yönetimde açıklık yönetimin, bilgi toplamak ve elindeki bilgileri kamuoyu ile paylaşmak yükümlülüğünün yanı sıra, vatandaşların bilgi edinme hakkını da içerir. Denge Denetleme Ağı’nın sözlüğünden alıntıdır.
Yönetimde AçıklıkYönetsel pozisyonlarda çalışan kadın / Kadın yönetici oranı [1] (Ratio of women working in executive positions / executives): Yönetici pozisyonda çalışan kadınların, çalışan kadınların toplam sayısına oranıdır. [1] TİSK, 2008, OECD Ülkelerinde Kadınlar ve Erkekler, https://tisk.org.tr/tr/e-yayinlar/289_oecd_ulkelerinde_kadinlar/pdf_289_oecd_ulkelerinde_kadinlar.pdf
Yönetsel Pozisyonlarda Çalışan Kadın / Kadın Yönetici OranıYunus parkı yunusların ve mors, balina, fok gibi farklı türdeki deniz memelilerinin gösteri yapmaya zorlandıkları ve bütün hayatları boyunca tutsak edildikleri yerlerdir. Bu hayvanların yaşadıkları işkenceler yakalanma aşamasında başlıyor. Japonya’da yılda 23 bin yunus eti için öldürülüyor bu yunusların bazıları yunus parklarını gönderiliyor. Yunuslar tankerlerin içinde uçaklarda, kamyonlarda yolculuk etmek zorunda kalıyorlar, günlerce gümrükte bekleyebiliyorlar. […]
Yunus ParkıZaman yoksulluğu (Time poverty): Emel Memiş zaman yoksulluğunu, “Minimum yaşam standardına ulaşabilecek zamana sahip olmama durumu” olarak tanımlamaktadır[1]. Burada örnek olarak iki yetişkinden oluşan ve bu yetişkinlerden birinin çalıştığı bir aile ile üç çocuklu ve tek yetişkinli bir aile verilebilir. Bu iki aile aynı gelir durumuna ve tüketim harcamasına sahip olduğu durumda resmi yoksulluk hesaplamalarında […]
Zaman YoksulluğuZorunlu istihdam – teşvikli istihdam (Compulsory employment vs. Employment with incentives): Zorunlu istihdam, belirli kategoriler altındaki bireylerin işletmelerde zorunlu olarak çalıştırılmasını içeren yasal uygulamadır. Burada son yasalar üzerinden engelli, hükümlü, terör mağduru, hekim ve hemşire çalıştırma zorunlulukları özellikle öne çıkmaktadır.[1] Teşvikli istihdamda ise genç ve kadın istihdamı öne çıkmakta, işletmelere farklı kurumlar tarafından işe alınanların sigorta […]
Zorunlu İstihdam – Teşvikli İstihdam
Bizi Takip Edin