Dünyada Basın Özgürlüğünün Durumu
Sınır Tanımayan Gazeteciler (Reporters Without Borders) tarafından hazırlanan 2020 Basın Özgürlüğü Endeksi 180 ülkede basın özgürlüğünün durumunu ortaya koyuyor. Türkiye endekste bu yıl 154. sırada...
İsveç’te gazeteci olmak ile Suudi Arabistan’da ya da Venezuella’da gazeteci olmak; aynı sıfat ile betimlense de çok farklı koşullar, çok başka kaygılar ve düşüncelerle gerçekleşiyor. Bazı “batı” ülkelerinde basının özgür olduğunu kabul etmek nispeten kolayken; dünyanın “doğu” yüzü için mesele farklılaşıyor. Bununla birlikte; sahte haberler, aşırı partizan raporlar ve tık tuzakları da medyacıların toplum üzerindeki algısını tahrif eden öğeler olarak bir kenarda durmakta.
Sınır Tanımayan Gazeteciler (Reporters Without Borders) tarafından hazırlanan 2020 Basın Özgürlüğü Endeksi 180 ülkede basın özgürlüğünün durumunu masaya yatırıyor. 2002 yılından bu yana her yıl yayımlanan endeks aynı zamanda, basın özgürlüğü konusunda hükümetler üzerinde etki kuran, AB, BM ve Dünya Bankası tarafından bir referans noktası olarak kabul edilen bir araç niteliğinde.
Nasıl Ölçülüyor?
Endeks, gazetecilere sunulan özgürlük düzeyine göre 180 ülkeyi sıralamakta. Söz konusu hiyerarşi çoğulculuğun, medyanın bağımsızlığının, yasal çerçevenin niteliğinin ve gazetecilerin güvenliğinin değerlendirilmesine dayanan bir çeşit enstantane niteliğinde. Bu noktada Sınır Tanımayan Gazeteciler, endeksin hükümetlerin gazetecilere yaklaşımının, sıralama üzerinde büyük bir etkisi olsa da kamu politikalarının sıralamayla ilişkili olmadığını özellikle vurguluyor.
Risksiz Bir Meslek Değil
Bugün gazetecilikte, sıralama içindeki ülkelerin yaklaşık ¾’ü sorunlu, zor ve çok vahim kategorileri altına değerlendiriliyor. Söz konusu negatif etkenler temelde sansür ve yıldırma politikaları olsa da, gazetecilik bazı ülkeler için risk grubundaki meslekler kategorisine dâhil olabilmekte. Buna bir örnek, son on yıl içinde yapılan haberlerin doğrudan bir sonucu olarak yaklaşık 60 gazetecinin öldürüldüğü Meksika!
Sıralama içindeki ülkelerin yaklaşık ¾’ü sorunlu, zor ve çok vahim kategorileri altına!
Yine de geçen yıl öldürülen gazeteci sayısının 2002’den beri en düşük rakam olarak kaydedildiğini ifade etmek gerekmekte. Daha da dikkate değer olanı ise 2020 yılında dünya çapında basın özgürlüğü puanları geçen yıla göre yükseliş göstermiş durumda
Basın Özgürlüğünde “İlk 10” Ülke
Basın Özgürlüğünde “Son 10” Ülke
Bu Yılki Basın Özgürlüğü Sıralamasında Hangi Ülkeler Öne Çıktı?
Norveç: İskandinav ülkeleri kuruluşundan bu yana basın özgürlüğü endeksinin zirvesinde yer alıyor. Özellikle birinci sıradaki Norveç, küresel bir örnek niteliğinde. Ülkede son derece özgür medya ortamına rağmen, Norveç hükümeti kısa süre önce ifade özgürlüğünün koşullarını gözden geçirmek üzere bir komisyonunu görevlendirdi. Komisyon üyeleri kamuoyundaki tartışmalar için mümkün olabilecek en geniş katılımı teşvik etmeyi planlıyor. Bunun yanında sahte haberlerin ve nefret söyleminin yayılmaması için de mücadele edilecek.
Malezya: Malezya’da 2018 yılında kurulan yeni hükümet basın özgürlüğü ile ilgili daha az baskıcı olan yeni bir dönemi açtı. Söz konusu dönemle kara listeye alınan gazeteciler ve medya kuruluşları çalışmalarını yeniden sürdürebilme imkânı buldu. Sorunlu görülen “sahte-haber” yasalarının da yürürlükten kaldırılmasıyla Malezya’nın endeks puanı son 2 yılda 15 Puan arttı. Bu durum ise 180 ülke arasında 158’inci sırada yer alan komşu ülke Singapur ile arasında büyük bir tezat oluşturmakta.
Malezya basın özgürlüğünde yükselişte! Malezya’nın endeks puanı son 2 yılda 15 puan arttı.
Etiyopya: Abiy Ahmed Ali, 2018’te Afrika’nın en kalabalık ikinci ülkesinde iktidara geldiğinde, daha önceki hükümet tarafından engellenen yaklaşık 200 haber sitesi ve blog sayfası üzerindeki engelleri kaldırdı. Gözaltına alınan ya da yargılanan birçok gazeteci ve blog yazarının da serbest bırakılmasıyla basın özgürlüğü konusunda ülke üzerindeki buzlar erimeye başladı. Sonuç olarak Etiyopya 2020 endeksinde 11 puan üste sıçrayarak 99’uncu oldu.
Ortadoğu Bölgesi: Ortadoğu’da Irak savaşı ve Arap isyanlarının ilk dönemine göre kısmen istikrarın sağlandığı ifade edilmeye çalışılsa da, nispeten güvenli ve istikrarlı kabul edilen ülkelerde bile kısıtlamalar devam etmekte. Hem Suudi Arabistan (#177) hem de Mısır (#166) son yıllarda bir dizi gazeteciyi hapse attı. Bunun yanında Suudi muhalif ve Washington Post’un köşe yazarı Cemal Kaşıkçı suikastının kanı ise Suudi Arabistan’ın yakasında durmaya devam ediyor.
Çin: 176’ıncı sırada olan Çin, Covid-19 salgını sürecinde 100’den fazla gazeteciyi göz atına aldı. Nitekim bu yılın başında Çin hükümeti ABD yayınlarını temsil eden bir düzine gazeteciyi de sürgün etti.
Türkiye 2020 Basın Özgürlüğü Endeksi’nde Nerede?
Türkiye, Sınır Tanımayan Gazeteciler tarafından basın özgürlüğü başlığı altında 2013 yılından beri taranmakta. Geçen yıl 157. olan ülke 2020 yılında 3 puan yükseliş göstererek 154’üncü oldu. Türkiye bu noktada, basın kuruluşlarının kapatılması, hükûmet politikalarının ve yetkililerin eleştirilmesinin suç haline getirilmesi ve internet siteleri ile içeriklerinin engellenmesi dâhil olmak üzere, ifade ve basın özgürlüklerinin ciddi biçimde kısıtlandığı gerekçesiyle özellikle Avrupa Birliği tarafından eleştirilmekte.
2020 Yılı Basın için Önemli
Nick Routley’e göre 2020 yılı basın için önemli bir yıl. Dünya ölümcül bir salgın, küresel ekonomik çalkantı ve dikkate değer bir seçim yılı ile mücadele ederken; bu süreçte medyanın sorumluluğu daha önceki yıllara göre artış gösteriyor. 2020 yılının haberlerinin geleceğimizi nasıl etkileyeceği ve rejimlerin gazetecilere nasıl bir yaklaşım sergileyeceği, bize basın özgürlüğü konusunda çok şey anlatmış olacak.
Bizi Takip Edin