Temiz Hava Platformu 50. Maddenin Meclis’ten Geçmemesi İçin Çağrıda Bulunuyor

16 sivil toplum kuruluşunun oluşturduğu Temiz Hava Hakkı Platformu, Meclis Genel Kurulu’nda oylamaya sunulması beklenen 15 adet kömürlü termik santrale 4. kez havayı kirletme izni verecek yasal düzenlemenin kabul edilmemesi için çağrıda bulunuyor.

Temiz Hava Hakkı Platformu’nun hazırladığı Kara Rapor’a göre, Türkiye’de 2017 yılında hava kirliliği trafik kazalarından 7 kat fazla insanın ölümüne neden oldu. Hava kirliliği, Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği kılavuz değerlere indirilseydi yaşanan ölümlerin yaklaşık %13’ü önlenebilirdi. Önlemlerin alınmaması devam ederken gelecek hafta mecliste görüşülmesi beklenen Madde 50’nin nelere sebep olabileceğini Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Buket Atlı anlattı.

Hava kirliliğinin doğal sebeplerden kaynaklanabileceği gibi  insan faaliyetleri sonucunda da ortaya çıktığını ifade eden Atlı şöyle diyor: “Havadaki gazlar ve asılı duran katı ve sıvı halindeki gaz karışımının içerisinde insan sağlığına zararlı kimyasalların ağırlıkta olmasına hava kirliliği diyoruz. Hava kirliliğini bazen sis ve koku gibi özelliklerinden dolayı duyularımızla anlayabiliriz. Bazen de gözle görünmeyen saç telinin 30’da biri kadar olan ince partikül maddelerden (PM2.5) kaynaklandığından anlamamız mümkün olmayabilir. Bu sebeple hava kirliliğine “Sessiz Katil” diyoruz.“

Atlı, “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın kurduğu istasyonlarda yapılan hava kirliliği ölçümlerini  www.havaizleme.gov.tr üzerinden Türkiye dahil tüm dünyadaki ölçümleri ise http://aqicn.org/ sitesinden anlık olarak takip edilebilir. Ülkemizde diğer kirleticiler olan PM10 ve SO2 için yasal mevzuat ile belirlenen sınır değerler Avrupa Birliği ile uyumlanmış olsa da sağlık açısından DSÖ’nün önerdiği kılavuz değerlerin üzerindedir. Temiz Hava Hakkı Platformu’nun yayımladığı Kara Rapor’daki resmi ölçüm verileri kullanılarak yapılan analizler, Türkiye’de 2018 yılında yeterli ölçüm yapılan 163 istasyonun yüzde 96,3’ünde yıllık PM10 ortalamasının DSÖ limitlerinin üzerinde kirli olduğunu gösteriyor. “ dedi.

Santrallere Havayı Kirletme İzni Veren Yasa Hangisi?

1 Kasım 2019’da yapılan Plan Bütçe Komisyonu toplantısında karara bağlanan ve  Meclis Genel Kurulu’nda oylanması beklenen Madde 50’nin 14 Şubat 2019’da geri çekilen madde 45’in devamı niteliğinde olduğunu belirten Atlı, “Türkiye’nin en kirli 15 termik santralinin havayı kirletmemesi için yapmaları gereken yatırımlar için şirketlere daha önce defalarca süre tanındı. 2019 Şubat ayında, Maden Kanunu ve Diğer Kanunlarda Değişiklik Hakkında Kanun Teklifi’ne, Madde 45 adı ile bilinen düzenleme gelmiş ve 14 Şubat 2019 tarihli meclis genel kurulunda 5 partinin kararı ile geri çekildi.  AK Parti, Milliyetçi Hareket Partisi, İYİ Parti, Cumhuriyet Halk Partisi ve Halkların Demokratik Partisi’nin ortak kararı ile düzenleme geri çekilmiş, tüm siyasi partilerin temsilcileri, “bu santrallerin 2019 sonuna kadar gerekli yatırımları yapmalarını savunmuştu. Madde 50  yasalaşırsa, kirli santraller Haziran 2022’ye kadar, havayı kirletmeye devam edeceklerdir.” dedi.

Haftaya Meclis’te görüşülmesi beklenen Madde 50’ye göre; 

“MADDE – 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun geçici 8 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “31/12/2019” ibaresi “30/6/2022” şeklinde değiştirilmiş, fıkraya “üretim faaliyeti durdurulamaz ve” ibaresinden sonra gelmek üzere “çevre mevzuatına uyuma yönelik yatırımların gerçekleştirilmemesi ve çevre mevzuatı açısından gerekli izinlerin tamamlanmaması nedeniyle” ibaresi ve ikinci cümlesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki cümleler eklenmiştir.

“Ancak çevre mevzuatına uyuma yönelik yatırımlara dair yapım sözleşmesi ile iş termin planını 30/6/2020 tarihine kadar Bakanlığa sunmayan üretim tesisleri bu haklardan yararlanamaz. İş termin planı sunulan üretim tesisleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından bu iş termin planına uyum açısından 1/7/2020 tarihinden itibaren 4 ayda bir denetlenir. Yapılan her bir denetimde bu iş termin planına uygun olmadığı tespit edilen tesislere 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununda yer alan ilgili idari para cezaları yirmi kat artırılarak uygulanır. İş termin planındaki herhangi bir işin yapımının belirtildiği süreye göre bir yıl geciktiğinin tespiti halinde üretim tesisinin faaliyeti durdurulur. Bu madde kapsamında verilen idari para cezalarına karşı dava açılması cezanın tahsil işlemlerini durdurmaz.”

Çevre Mevzuatına Uyum Yatırımı Yapmayan Santraller Hangileri

Çanakkale, Kahramanmaraş, Muğla, Zonguldak, Sivas ve Kütahya’da çalışmakta olan 30 yaşını aşmış eski kömürlü termik santrallerin 2013 yılından itibaren baca gazı kükürt giderim tesisi, filtre sistemleri, kül barajı gibi gerekli yatırımları yapmadığını belirten Atlı şöyle devam etti: “ Bu santrallere 2013 yılından itibaren Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararlarını hiçe saymak pahasına ek süre verilmiş ve çevre yatırımlarını yapmaları talep edilmiştir. Oysa ki, bu şirketler çevre ve halk sağlığını hiçe sayarak, söz konusu çevre yatırımlarını 6 yıldır hayata geçirmemekte havayı kirletmeye ve halk sağlığına zarar vermeye devam etmektedir.  Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yayımlanan partikül madde (PM10) ölçüm verileri kullanarak Temiz Hava Hakkı Platformu tarafından yapılan Kara Rapor isimli çalışma, en eski santrallerden Kahramanmaraş’taki Afşin Elbistan kömürlü termik santrallerinin yer aldığı Kahramanmaraş’ın %25,1 oranı ile hava kirliliğine bağlı ölümlerin il bazında yüzde olarak en fazla olduğu ikinci il  olduğunu saptamıştır. Toplam yedi santralin bulunduğu Zonguldak’ta ise Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın mobil istasyonuyla 2018’de yapılan ölçümler PM10 değerlerinin DSÖ’nün sınır değerlerinin üç katı olduğunu ortaya koydu.” 

“Madde 50 Kabul Edilmesin”

Atlı, “Plan ve bütçe komisyonunda 1 Kasım 2019 tarihinde kabul edilen düzenleme, meclis genel kurulunda yasalaşırsa, bu santraller Haziran 2022’ye kadar havayı kirletmeye, çevreye zarar vermeye ve halk sağlığını tehdit etmeye devam edecekler.  TBMM’deki tüm si̇yasi̇ parti̇leri̇n temi̇z hava hakkını talep eden yüz bi̇nlerce i̇nsana, bu santrallere i̇li̇şki̇n 14 Şubat 2019’da verdi̇kleri̇  sözü i̇stisnasız bi̇r şeki̇lde yeri̇ne geti̇rmeleri̇ni̇ talep edi̇yoruz. Bütün partilerin grup başkan vekillerine hem twitter üzerinden, hem telefonla arayarak hem imza vererek bu santrallerin havayı kirletmesine izin verecek tasarı kabul edilmesin diyebiliriz.”