“Resilience at Work” Raporu: 
Krizlerle Başa Çıkmak!

STK’lar kriz dönemlerindeki zorluklarla nasıl başa çıkacak? Ya da açmaza giren her yol, aynı zamanda kabuğumuzu kırabilmek için bir fırsat mı? Diana Scearce ve June Warg, STK’ların şoklar ve kriz dönemlerinde nasıl “esneklik” geliştirebileceklerine ilişkin “İşte Esneklik” (Resilience at Work) başlıklı raporu kaleme aldılar. Raporda aynı zamanda STK’ların kriz dönemlerinde nasıl mali kaynak oluşturabileceklerine ilişkin tavsiyeler de yer almakta!

“Resilience”, daha çok şoklara ve zorluklara direnmeyi, dayanmayı ve hatta hayatta kalmayı ifade etmek için kullanılan bir kavram. Ancak yıllar içinde ani şoklarla, felaketlerle veya olumsuzluklarla karşılaşıldığında varlığını devam ettirebilmenin yanı sıra sistemin değişerek sürdürülebilirliği sağlamasını anlatabilmek için kullanılmaya başlandı! Kavramın Türkçe karşılığını bulmak ise son derece zor. “Resillience” sözcüğü İngilizce’de dayanılmazlık, yılmazlık ve sağlamlık gibi çok daha geniş bir olguyu ifade etmekteyken günümüzde Türkçe’de en yaygın kullanılan karşılığı ise “Esneklik!” 

Esneklik, çoğu kişi tarafından aksiliklerden kıvrak bir şekilde kurtulabilme, değişime iyi uyum sağlayabilme ve problemlerin üstesinden gelerek hayatını devam ettirebilme yeteneği olarak betimlenebilmekte. STK’larda ise esneklik hem kâr amacı gütmeyen profesyoneller için bir liderlik yeteneği hem de kurumsal kapasite olarak çerçevelenmekte!

“Resillence in Work” Raporu; STK’lar İçin Bir Motivasyon Sunuyor!

Günümüzde ve gelecekte “toplumsal değişim liderlerinin” emin olamayabileceği bir şey var: Savrulma ve belirsizlik nedeniyle önemli bir kırılma bizi beklemekte!

İster büyük bir kasırgadan kurtulmak olsun, ister küresel sağlık sorunlarını yönlendirmek; ister kamu politikalarındaki dönüşümlere cevap vermek olsun, isterse yeniden organize olabilmeyi başarabilmek… STK’lar kurumsal esnekliği geliştirme konusunda aksaklıkları görebilme ve yeni duruma adapte olabilme konusunda kemikleşmiş yapılara göre çok daha iyiler.

STK’lar için “esneklik” bu çalkantılı zamanlarda ise daha da önemli bir noktada! Bu bağlamda STK’lar için “esnekliği”: bir yandan kurumun kendi çizgisine sadık kalmayı başarabilirken; öte yandan yeni ve öngörülemeyen koşullara karşı başarılı bir şekilde yanıt verebilme yeteneği olarak okuyabilmek mümkün. En iyi ihtimalle, bardağı taşıran o son damlada esneklik gösterebilen bir STK; kriz içinde bir trajediyi sahneye koymaktan ziyade, öğrenmek, büyümek ve dönüşmek için yeni fırsatlar bulabilir ve nihayetinde paydaşlarına daha iyi bir hizmet sunabilir. 

Direnç kazanmak için ne gerekiyor!

Peki, kar amacı gütmeyen kuruluşların, yani STK’ların, şoklar ve krizler karşısında hayatta kalmaları ve hatta daha fazla gelişebilmeleri için ne gerekiyor? Bu noktada STK’larda “esnekliği” sağlayabilmek için 7 kritik karakteristik özellik göze çarpmakta: 

1- Amaç Odaklı Olmak: Misyon, anlam ve değerleri pekiştiren, bir nevi kalaylayan, bir bağlılık gösterebilmek!

2- Açık Gözlü Olmak: Bir yandan nihayetinde başarıya ulaşabileceğine dair inancını korurken; öte yandan zorluklara meydan okuyabilecek bir yüze sahip olabilmek!

3- Gelecek Odaklı Olmak: Belirsiz gelecek için ileriye dönük bir planlama yapabilmek! Ufka bakabilmek ve sıradakini görebilmek! Böylece meydana gelebilecek yeni sınavlara kolaylıkla uyum sağlayabilmek!

4- Açık Olmak: Kriz dönemlerinde içeriden ve dışarıdan temas kurduğunuz paydaşlara karşı mevcut durum ve ilerlemeye yönelik planlara ilişkin açık ve tutarlı olmak!

5- Güçlendirebilmek: Paylaşımcı bir liderliği kucaklayabilecek kapsayıcı bir organizasyon kültürüne sahip olmak! Esnek bir STK, merkezinde “kapsayıcılık” olan bir güçlendirme kültürüne sahiptir. Personeller, özellikle kriz zamanlarında, seslerini duyurmaya, çözümler sunmaya ve liderliği paylaşmaya davet edilir. Kriz dönemlerinde dayanıklılık gösterebilen, esneyebilen bir STK’nın lideri katı hiyerarşiyi de bükebilir ve gücünü ekibiyle paylaşabilir!

6- Kendini Yenilemek: Dinlenme ve gençleştirme için alan oluşturabilmek! STK liderlerinin bu noktada kendileri ve ekipleri için “şarj” ve “aktif bakım” gerekliliğinin farkında olması gerekli! Çünkü krizler ve kriz sürecindeki örgütsel uyum STK personelinde kaygının yükselmesine neden olacaktır.

7– Alakadar Olmak: Birebir ilişkileri, kurumsal bağlantıları ve paydaşlarla teması destekleyebilmek! Kriz dönemlerinden sonra pek çok STK, kendini yalnız değil, birbiriyle temas halinde hissediyor. Bu durum STK’ların canlanmasını ve adaptasyonunu arttırıyor.

STK’larda esneklik için hazır bir reçete yok… Çünkü krizlere ve belirsizliklere uyum sağlamak her şeyin yolunda gittiği lineer bir seyahate benzemez. Esneklik ulaşılması hedeflenen nihai bir nokta değil, bir yaşam biçimidir. Bununla birlikte esneklik, fon sağlayanlar tarafından tartışılan ve daha az kabul edilebilir bir olgu.

Bu noktada fon sahiplerinin STK’ların kriz dönemlerindeki sancılarını hafifletebileceğinin altını çizmek gerekiyor. Samimi açık ve kalıcı ilişkilerle STK’lara fon sağlayan paydaşlar; bazı özel ihtiyaçlarla ilgili mali kaynak oluşturabilir. Bunun yöntemleri nelerdir?

• Masaya gelin: Bir STK öğrencisi olun! Böylece krizlerle yüz yüze geldiğinizde zorluklardan bir anlam, bir fayda çıkarabilirsiniz.
• Masada oturun: Dikkatle dinleyin, kararlı olun ve STK’nızın krizin üstesinden gelebilmesi için zemin sağlayın! 
• Kendinizi STK’nızın yerine koyun – Empati yapın: Ön yargılarınız ya da kör noktalarınız hakkında farkındalığa sahip olacağınıza söz verin. 
• STK’larla diyaloğa açık olun: Diğer STK’ları samimi ve açık yürekli bir sohbete davet edin. STK’ların mevcut krizlere nasıl yanıtlar verebileceğini onlarla birlikte öğrenin!
• STK’nın ihtiyaçlarını merkeze alın: Herkes tarafından kabul edilen tanım olmayacağını, yani herkesi mutlu edemeyeceğinizi göz önünde bulundurarak STK’nızın kendine özgü yapısını temel ihtiyaçlarını aklınızdan çıkarmayın!

Pek çok açıdan bu prensipler, krizle ne zaman karşı karşıya gelinebileceğini gözden kaçırabilecek “iyi bağış yapma” ilkelerinin hatırlatıcıları niteliğindedir. STK’lar ve paydaşları, el ele yeni gerçeklere uyum sağlayarak ve öğrenerek krizlerin üstesinden gelebilir!

Kaynaklar

Scearce, Diana & Wang, Yune. (2020) “Resilience at Work: How Nonprofits Adapt to Disruption. How Funders Can Help.” Stephen Betchel Fund. Erişim

Kara, Yağmur. (2018, 1 Kasım) “Değişim ile Başa Çıkma ve Gelişme Kapasitesi (Resilience)” Sosyal Ekonomi [Blogpost] Erişim