‘Çevre Koruma ve İklim Değişikliğine Ayrılan Kamu Bütçesi 2021 Yılında da Düşük ve Yetersiz’

Kamu Harcamalarını İzleme Platformu (KAHİP) 2021 İzleme raporu yayımlandı. KAHİP’in 2021 yılı kamu bütçesi ve önceki iki yıl karşılaştırılarak hazırlanan rapora göre, Türkiye’de Çevre Koruma ve İklim Değişikliği (ÇKİD) için 2021 yılında ayrılan kamu bütçesi hem merkezi yönetim hem de yerel yönetim düzeyinde, önceki yıllarla kıyaslandığında gerçek ve anlamlı bir artış görülmüyor. Türkiye’de kamu bütçesi iklim kriziyle mücadelenin gerektirdiği aciliyeti karşılamayacak seviyede yetersiz.

Türkiye’de kadın, çocuk, gençlik, engelli, sağlık, çevre hakkı, iklim değişimi ile mücadele, sosyal haklar alanında çalışan STK’ların kurdukları Kamu Harcamalarını İzleme Platformu (KAHİP) tarafından hazırlanan “Türkiye’de Çevre Koruma ve İklim Değişikliği (ÇKİD) İle Mücadeleye Ayrılan Kamu Kaynaklarının İzlenmesi” çalışması, 10 farklı kurumdan 16 kişinin ortak ürünü olarak kaleme alındı. Raporda 8 merkezi yönetim kurumu ve 14 büyükşehir belediyesi ve bağlı kurumların çevre koruma ve iklim değişikliği ile ilgili 2021 bütçeleri izlendi ve 2018-2020 döneminin bütçeleri ile karşılaştırıldı.

Rapora göre, Türkiye’de ÇKİD ile mücadeleye ayrılan kamu kaynakları şu şekilde özetleniyor:

• ÇKİD ile ilgili 2021 yılında ayrılan bütçe, merkezi yönetim bünyesindeki sekiz kurum için 43 milyar TL; 14 büyükşehir belediyesi için ise 24 milyar TL civarında olan bu bütçe, Karayolları Genel Müdürlüğü (KYGM), Milli Savunma Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü gibi kurumların bütçe ve harcamaları ile karşılaştırıldığında oldukça yetersiz.
• ÇKİD ile ilgili özel ek bütçe gerekli: küresel ısınmaya olumsuz etkisi bulunan kurumların bütçelerinin içinden de iklim değişikliği ile mücadele için bir kaynak ayrılması düşünülmelidir. Sera gazı üretiminde ve doğaya verilen zararlarda en büyük paya sahip olan karayolları yerine demir yollarının inşasına ve şehirlerdeki raylı sistemlere kaynak ayrılabilir.
• ÇKİD için 2021 yılında merkezi yönetimden ayrılan bütçe oldukça yetersiz.

• Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı 2021 bütçesi incelendiğinde, bütçenin %70’inin şehircilikle ilgili olduğu görülmektedir. Bakanlığın gerçekleşmiş harcamalarına bakıldığında ise şehircilik için yapılan harcamaların, toplam bakanlık bütçesinin %95’ine ulaştığı (2019 yılı için) görülmektedir. Bu nedenle Bakanlığın şehircilik ile ilgili bütçesinden çevre koruma ve iklim değişikliği ile ilgili bütçesine aktarma yapılabilir.
• Tarım ve Orman Bakanlığı’nın en önemli harcama kalemi çiftçilerin desteklenmesine yöneliktir. Bu destekler iklim değişikliği ile mücadelede önemli olan organik tarım, yerelin şartlarına uyumlu ve sıcağa dayanıklı ürünlerin ekimi, metan gazı azaltımı ve kompost üretimi uygulamalarına yönlendirilebilir.
• 2020-2021 yılları arasında görülen toplam ÇKİD bütçesindeki artışın önemli bir kaynağı, Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı’nın kent içi ulaşım sistemlerinin artırılmasına yönelik hedeflere ayırdığı bütçe Ancak Bakanlığın bütçesindeki ÇKİD ile ilgili hedeflerin oranı %27, karayolları ile ilgili hedeflerin oranı ise %66 civarında. Bu nedenle, Karayollarının gelişimine dayalı büyümeci ekonomi politikasının sera gazı salınımına olumsuz etkisi dikkate alınarak gözden geçirilmelidir.
• Çevre koruma ve iklim değişikliği ile mücadele konusuna ayrılan bütçenin enflasyon karşısında erimesi kabul edilemez.

• Orman Genel Müdürlüğü’ne (OGM) bütçeden ayrılan kaynak çok düşüktür. OGM’nin ormanların kiralanmasına ve orman ürünlerinin satışına dayalı gelir elde etme yaklaşımının değişmesi, orman yangınlarıyla mücadelede etkinliği artıracaktır.
• Bütçesi en büyük 14 büyükşehir belediyesi (BB) ve bağlı kurumlarının (BK) performans programları ayrı ayrı incelenmiş ve ÇKİD ile ilgili ayırdıkları bütçeleri 2021 yılı için 24 milyar TL civarında oldu. 2018 sabit fiyatı ile incelenen ÇKİD bütçelerinde, 2018-2020 yılları arasında bir artış olmadı. Hatta 2021 yılında azalma olduğu görüldü. Giderek ağırlaşan iklim yıkımı koşullar altında, kentlerin sera gazı salınımına etkileri dikkate alındığında, çevre koruma ve iklim değişikliği ile mücadele konusuna ayrılan bütçenin enflasyon karşısında erimesi kabul edilemez.
• 14 BB ve BK’nın 2021 performans hedefleri azaltım, uyum, atık ve diğer çevre açısından sınıflandırıldığında zaten çok düşük olan ÇKİD bütçesinden azaltıma ayrılan pay, en düşük bütçe kalemi oldu. Halbuki, küresel ısınma ve iklim krizine önemli etkisi olan kentlerin, azaltım hedeflerinin daha önemli bir paya sahip olması beklenmelidir.
• 14 BB ve BK’nın ÇKİD bütçeleri incelendiğinde, belediyelerin bütçelerini geleneksel belediyecilik anlayışı içinde, ulaşım sorununu çözme, su bulma, katı ve sıvı atık toplama gibi faaliyetler için harcadı. Bunların dışındaki yenilenebilir enerji üretimi ve kullanımı, enerji verimliliği, sera gazı ölçümü, iklim eylem planı yapılması ve uygulanması, atık verimliliği ve geri kazanım gibi hedeflere ayrılan bütçeler yok denecek kadar küçük kaldı.

Raporun tümüne buradan ulaşabilirsiniz.