Türkiye’de vatandaş biliminin en iyi örneklerinden biri: Kuş Atlası

Bağımsız doğa koruma kuruluşu WWF  Türkiye’nin ‘Üreyen Kuş Atlası’ çalışması Türkiye’de vatandaş biliminin en iyi örneklerinden biri. 2014 yılında başlayan proje Türkiye’de üreyen kuş türlerine dair bilgi toplayarak bu türlerin dağılım haritalarını oluşturmayı hedefliyor. Bugüne kadar 320 kuş türünden 203’ü kayıt edildi. Bu yılki arazi çalışmaları da başladı. WWF Türkiye, “Doğanın herhangi bir noktasına gidin, […]

Bağımsız doğa koruma kuruluşu WWF  Türkiye’nin ‘Üreyen Kuş Atlası’ çalışması Türkiye’de vatandaş biliminin en iyi örneklerinden biri. 2014 yılında başlayan proje Türkiye’de üreyen kuş türlerine dair bilgi toplayarak bu türlerin dağılım haritalarını oluşturmayı hedefliyor. Bugüne kadar 320 kuş türünden 203’ü kayıt edildi. Bu yılki arazi çalışmaları da başladı.

WWF Türkiye, “Doğanın herhangi bir noktasına gidin, kuşlar oradadır! Kuşların bu görünürlüğü, değişik renkleri, boyutları ve davranışlarıyla birleşince, insanların kuşları izlemek için neden bu kadar hevesli olduğu anlaşılıyor. Kuşları izlediğinizde sadece onların değil yaşadıkları alanların durumuna dair de bilgi toplayabilirsiniz. Çünkü doğada karmaşık besin ağlarının üst seviyelerinde yer alan kuşların varlığı ve sağlığı o alanda ağın alt seviyelerinde her şeyin yolunda olduğunu gösterir. Bu yüzden kuş gözlemi doğayı incelemede çok değerli bir yöntemdir” diyor.

Her kesimden ve yaştan insanın yapabileceği kuş gözlemciliği son yıllarda bir hobi olmaktan çıkıp herkesin bilimsel veri toplamasına izin verecek şekilde evrildi. Vatandaş bilimi, yani bilim insanları ile işbirliği yaparak kamunun bilimsel araştırmaya dahil olması özellikle kuş gözlemcileri arasında çok yaygın ve bilimsel çalışmaların önemli bir parçası haline geldi. Tüm dünyada vatandaş bilimiyle üretilen veri ve oluşturulan koruma stratejileri bu yöntemin ne kadar verimli olduğunu gösteriyor. Üreyen Kuş Atlası çalışması Türkiye’de vatandaş biliminin en iyi örneklerinden biri.

2014 yılında başlayan Üreyen Kuş Atlası projesi Türkiye’de üreyen kuş türlerine dair bilgi toplayarak bu türlerin dağılım haritalarını oluşturmayı hedefliyor.

kuş gözlemcilerinin katılımıyla ülke çapında yürütülüyor

Türkiye’de kuş gözlemciliğinin başlangıcı 1920’lere dayansa da ülkede bugüne kadar çok az sayıda büyük ölçekli kuş araştırması yapıldı. Atlas projesi kuş gözlemcilerinin katılımıyla ülke çapında yürütülüyor ve üreyen kuşların dağılımı haritaya işleniyor. WWF “Böylesine kapsamlı bir veri, yapılacak herhangi bir bilimsel çalışma ve/veya yönetim kararı için gereken temel bilgilerden biridir” diyor. Atlas çalışmasının gelecekte Türkiye’de gerçekleştirilecek kuş araştırmaları ve alan koruma çalışmaları için bir temel teşkil etmesi bekleniyor.

Türkiye 333 adet 50×50 km’lik kareye bölündü

WWF projenin nasıl işlediğini de şöyle anlatıyor: “Daha kolay çalışabilmek ve verileri daha sistematik toplayabilmek adına Türkiye’yi 333 adet 50×50 km büyüklüğünde kareye böldük ve dört yıl içinde bunlardan 160 tanesindeki gözlemlerimizi bitirmeyi hedefliyoruz. Bu kadar büyük bir alandan veri toplamak ancak ülke genelinde kuş gözlemcilerin katılımı ve kendi alanlarında çalışması ile mümkün. Hedefimize ulaşmak için mümkün olduğunca çok sayıda kuş gözlemcisi ile işbirliği yapıyoruz. Bu doğrultuda KuşBank, Trakuş gibi internet siteleri ve sosyal medyayı kullanarak daha fazla kuş gözlemcisine ulaşmaya çalışıyoruz.”

Kuş gözlemcilerine ulaşıldığında, hangi karede çalışmak istedikleri öğreniliyor ve çalışma yöntemine dair detaylı bir planlama yapılıyor. Arazi çalışması öncesinde çalışma alanın kapsamlı haritaları ve görülmesi muhtemel kuş türlerinin listesi paylaşılıyor. Burada hedef, gözlemcilere alanı ve türleri önceden tanıma fırsatı sunarak yapılacak gözlemin kalitesini artırmak. Ayrıca ihtiyaç olan bölgelerde çalışma yapılan kareler ziyaret edilerek gönüllü ekiplere yöntem anlatılıyor, gözlemlere destek sağlanıyor. Toplanan veriler herkesin ulaşabileceği bir veri tabanına (e-Kuşbank) yükleniyor, paylaşılıyor, analiz ediliyor.

Bugüne kadar neler yapıldı?

• İlk dönem arazi çalışmalarına 20’den fazla gönüllü kuş gözlemcisi dahil oldu. Gönüllüler temmuz ayı sonuna kadar 20 adet 50×50 km büyüklüğünde bir karede, belirlenen yöntemi uygulayarak üreyen kuş türlerine dair veri topladı. İlk dönemde Türkiye’de üreyen 320 kuş türünden 203’ü kayıt edildi.
• Avrupa Kuş Sayım Konseyi, kasım ayında yaptığı toplantıda Türkiye’de elde edilen ilk sonuçları ve proje hakkındaki gelişmeleri diğer ülkelerin Kuş Atlası koordinatörlerine sundu.
• Ekim ayında çalışmaya katılan gönüllüler, gelecek dönemlerde katılmak isteyen kişiler ve Türkiye’deki kuş bilimcilerini bir araya getirecek bir toplantı organize edildi.
• Samsun’da gerçekleştirilen toplantıya Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ornitoloji Araştırma Merkezi yetkilileri ve birçok farklı ilden 28 kişi katıldı. Toplantı kapsamında katılımcılara bilgi verildi, proje anlatıldı ve bir açık oturum düzenlendi. Ayrıca, Kızılırmak Deltası’nda Atlas yöntemi üzerine bir pratik yapıldı. Toplantının çıktıları gelecek dönem arazi çalışmalarının planlanmasında kullanılacak.
• Toplantı sonrasında yeni dönem için gözlem yapılması planlanan kareler kuş gözlemcilerine duyurularak kare rezervasyonları başlatıldı.

 

Ayrıntılı bilgi için tıklayınız

 

Kaynak: WWF Türkiye