Tüm Yönleriyle Gölge Öğretmenlik Uygulaması…
Türkiye’de özel gereksinimli çocuklar mevzuata göre kaynaştırma eğitimi alabiliyor. Ancak eğitime başladıkları zaman sınıfta gölge öğretmen olarak anılan yardımcı eğitmenlerin bulunması gerekiyor. Sınıfta çocuklarının yanında bulunma imkânları olmayan veliler ise çocuklarının eğitiminin aksamaması için yardımcı eğitmenlerden destek alıyor. Özel gereksinimli çocukların sınıfla kaynaşması ve sosyal becerilerini geliştirmesinde yardımcı gölge öğretmenler, farklı öğrenme güçlükleri olan çocukların özelliklerini temel alarak onları destekliyor. Farklı hız ve yöntemlerle öğrenen özel gereksinimli çocuklar, okul öncesi veya ilkokul dönemlerinde gölge öğretmene ihtiyaç duyabiliyor. Üniversite, yüksek okul veya liselerin çocuk gelişimi, psikoloji ya da özel eğitim bölümlerinde eğitimini tamamlamış kişiler gölge öğretmen olarak çalışabiliyor. Millî Eğitim Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de ilkokul seviyesinden kaynaştırma eğitim alan çocuk sayısı 115 bin 556, bu sayı ortaokul seviyesinde ise 30 bin 624. Ancak gölge öğretmenlerin sayısına dair sağlıklı bir veri bulunmuyor. Ücreti özel gereksinimli çocuğun ailesi tarafından karşılanan gölge öğretmenler, çocuk öz becerisini kazanıp, sosyal yaşama uyum sağladığında yanından ayrılıyor. Otizmli çocukların gelişimi ve eğitimi için 2003 yılından bu yana faaliyet gösteren Tohum Otizm Vakfı, “Türkiye’de Otizm Spektrum Bozukluğuna Yönelik Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Sunma” ve “Türkiye’de Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar ve Bütünleştirme” başlıklı raporlarıyla Türkiye’deki bütünleştirme uygulamaları için atılacak adımlara çözüm önerileri sunuyor. Gölge Öğretmen İhtiyacı Nasıl Belirlenir? Raporları hazırlayan Tohum Otizm Vakfı Bilimsel Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Bülbin Sucuoğlu, gölge öğretmeni “Genel olarak çocuğun akranları ile iletişim, etkileşim kurmasını ve sınıfta verilen görevleri tamamlamasını yardımcı kişi” olarak tanımlıyor. Özel gereksinimli bir çocuğun gölge öğretmeni olmasına sınıf öğretmeni, rehber öğretmen, varsa özel eğitim öğretmeni ve ebeveynden oluşan bir ekip tarafından karar verileceğini kaydeden Sucuoğlu, “Öğretmen ya da ebeveyn bu ekibe başvurarak, çocuğun bir gölge öğretmeni olmasını talep edebilir” diyor.
Gölge öğretmenin, özel gereksinimli çocuklara yardımcı olabilmesi için nitelikli bir eğitim sürecinden geçmesinin kritik bir basamak olduğunu ifade eden Sucuoğlu, “Uygun bir eğitim sürecinden geçmemiş kişilerin gölge öğretmen olarak çalışması ile sistem amacına ulaşamaz” diyor.
Gölge öğretmenin temel sorumluluğunun, özel gereksinimli çocuğa ipucu sunmak olduğu söyleyen Sucuoğlu, şöyle devam ediyor:
“Örneğin çocuğun yanında durarak ‘Hadi git oyna’ ya da ‘Hadi yaz’ yönergelerini çocuğa doğrudan sunmak yerine, bu görevleri yerine getirebilmesi için görsel ipuçlarını ya da etkinlik çizelgelerini önceden hazırlayarak, beklenen görevin ipuçları ile yerine getirilmesini sağlamalıdır. Çocuğun bir etkinlikte yanlış yapmasını beklemek ve davranışı düzeltmek yerine, etkinlik öncesinde ipuçlarını kullanarak beceriyi kendi kendisine yapmasını sağlamalıdır.”
Down Sendromlu Öğrencilerde Gölge Öğretmen Etkisi
Down Sendromu Derneği Kurucu Başkanı Fulya Ekmen, gölge öğretmeni hem kaynaştırma eğitimi hem de kapsayıcı eğitimin önemli unsurlarından biri olarak tanımlıyor.
Gölge öğretmenin Down sendromlu bireyler üzerindeki etkisini değerlendiren Ekmen, “Zihinsel engele sahip gruplar sık tekrarla, sadeleştirilmiş ve görsellerle desteklenmiş içeriklerle daha kolay öğrenebilmektedir. Gölge öğretmen bunları sağlıyor. Ayrıca Down sendromlu bireylerde motor becerilerin gelişiminde gecikmeler ve bazı sınırlılıklar olabiliyor. Bu durumda çocukla, okul içinde dışlanmadan hareket etmeleri, okul alanlarını kullanmaları, öz bakım gibi konularda desteğe ihtiyaç duyuyor. Gölge öğretmen kesinlikle Down sendromlu çocukların okulla bütünleşmesini ve öğrenebilmelerini, kaliteli bir eğitim alabilmelerini sağlayan bir unsurdur” diyor.
Gölge öğretmenin görevinin özel gereksinimli öğrencileri desteklemek, sınıf içi konuları takip edebilmeleri için gerekli desteği vermek, sınıf öğretmeni ve öğrenci arasında bir köprü görevi görmek olduğunu aktaran Ekmen, gölge öğretmenin avantajlarını şu şekilde sıralıyor:
“Özel gereksinimli öğrencilerin sınıfa katılımını sağlar, diğer öğrencilerle aynı kalitede eğitim almasını garanti altına alır, özel gereksinimli öğrencilerin eğitimde uğradığı ayrımcılığı ve mobingi önler, sınıf içi düzenin sağlanmasına yardımcı olur ve sınıf öğretmenine sınav hazırlama, konu sadeleştirme, konu tekrarı yaptırma gibi konularda destek olur.”
Bizi Takip Edin