İsviçre ve Hindistan, hayvan deneylerine kısıtlamalar getirdi. Hayvan deneyleri gerekli mi, doğru mu?

...

Dünyada her yıl milyonlarca hayvan, kozmetik, kimya, ilaç ve silah sanayisinin laboratuvarlarında, yüksek okul ve araştırma enstitülerinde hapsediliyor. Akıl almaz işkencelere maruz kalıyorlar. Yakılıyor, donduruluyor, boğuluyor, depresyona sokuluyor, kanser ediliyor ve kesilip biçilip öldürülüyorlar. Bu zulüm ise “insanlık” yararına yapıldığı gerekçesiyle meşrulaştırılıyor. Halbuki, ahlaken yanlış olmasının yanı sıra hayvan deneylerinin bilimsel araştırmalara katkısı yok denecek kadar az. Bu vahşet, insan tarafından her ne kadar meşru bir zemine oturtulsa da deneylerde çekilen acı, yadsınamaz bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor.

Dünya, hayvan deneylerinin gerekliliği ve ahlâki yönden doğruluğunu, yanlışlığını tartışırken bazı ülkeler hayvan deneylerini kısmen ya da tamamen yasaklamak için kanunî düzenlemelere gidiyor. Bu konuda son günlerde adım atan ülkelerden biri İsviçre, diğeri ise Hindistan oldu.

Avrupa Birliği’nde 2013’de kabul edilen kozmetik sektöründeki hayvan deneyleri yasağının ardından, İsviçre de kanunî düzenlemeye gitti. Norveç, İsrail, Yeni Zelanda, Türkiye, Güney Kore gibi ülkelerden sonra, İsviçre kozmetikte hayvan deneylerini yasaklayan 35. ülke oldu.

Geçtiğimiz günlerde ise Hindistan, sabun ve deterjanların, tavşan, fare ve Gine domuzları üzerinde denenmesini yasakladı.

TÜRKİYE’DE DURUM NE?

Türkiye’de hayvan deneyleriyle ilgili önemli bir gelişme maalesef yaşanmadı. 24. yasama döneminde, 2014 yılında, hayvan deneylerinin yasaklanması, kısıtlanması gibi konular ilk defa Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde tartışılsa da konuyla ilgili yasa tasarısı kadük kaldığı için herhangi bir düzenlemeye gidilemedi. Hayvan deneyleri için Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu‘ndan izin şartı, araştırmacılara “deney hayvanları kullanım sertifikası”na sahip olma zorunluluğu getirilmesi gibi düzenlemeler, hayvanların haklarını korumaktan ziyade araştırmacıları ve şirketleri garantiye alma derdinde. Hayvan deneyleriyle ilgili 2014’de yayınlanan bir yönetmelik ile, Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın özel izni ile, sokak hayvanları ve yaban hayvanlarının da deneylerde kullanımının önü açılmış durumda. Türkiyeli hayvan hakları savunucuları ise hayvan deneylerinin tamamen yasaklanması gerektiğini savunuyor.

Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Kozmetik Yönetmeliği’nde Sağlık Bakanlığı tarafından yapılan değişiklikler basına “hayvanlar üzerindeki testler yasaklandı” diye yansısa da durum, deneylerde kullanılan hayvanlar açısından pek iç açıcı değil.

Sağlık Bakanlığı’nın kozmetikte hayvan deneyleri ile ilgili yönetmeliğini değerlendiren Hayvan Hakları İzleme Komitesi Koordinatörü Burak Özgüner, yönetmelikle yalnızca daha önce denenmiş ve piyasaya sürülmüş kozmetik ürünlerin hayvanlarda denenmesinin yasaklandığını, yeni ürünler için deney yapılmasının önünde bir engel olmadığını söylüyor. “Avrupa Birliği ülkelerinde bu konuda bazı standartlar var, Türkiye’de yeterli yasal çerçeve ve denetim olmadığı için bu ülkelerden pek çok şirket deneylerini Türkiye’de yaptırıyor” diyen Özgüner, yeni yönetmelikle ürünlerin hayvanlar üzerinde denenip denenmediği bilgisinin etikette görünür olmak zorunda olduğunu, bundan başka da kazanım olmadığını ifade ediyor.